Recenzja: Stax SR-X9000

     Pełzło, pełzło – dopełzło. Poczynając od daty premiery – 8 października 2021.

 Bywają takie słuchawki, które przybyć nie mogą, powody tego różne. Nie mówię tu o dawnych, dla nich są oczywiste, ale o pochodzących z produkcji bieżącej. Czasem dystrybutor się boczy – najczęściej nie wiadomo o co, ale przyjmijmy, że mnie nie lubi. Albo panicznie się boi, żeby mu ktoś pupilka nie skrzywdził, bo wówczas wymierna strata i psu na buty takie coś. Kiedy indziej i tak się zdarza, że nie dystrybutor, a posiadacz cennych słuchawek trzęsie się nad ich stanem – myśl o najmniejszej nowej rysce przyprawia go o dreszcze. A bywa też i tak, że jakieś słuchawki są tak drogie, że ich nie znajdziesz w żadnym sklepie i dystrybutorzy też nie mają. Ba, czasem nawet dystrybutora nie ma. (Sennheiser HE1 przykładem, zestaw jest sprzedawany wyłącznie poza dystrybucją.)   

     Zgodnie z polityką drożyzny szczytowej, a w jeszcze większym stopniu szerzącej się polityki sprzedaży bezpośredniej, niektóre produkty można poznawać wyłącznie poprzez zakup, a przecież to nie bilet do kina, tak się recenzji sprzętu pisać nie da.  

    Najczęstszym jednak powodem ograniczona ilość i jednocześnie kupujących mrowie. Po co komu wtedy recenzja, na pewno nie sprzedawcom. Lecz i kolejkowiczom po co, skoro już się ustawili w oczekiwaniu obiecywanych przyjemnych doznań, niejednokrotnie rewelacji. A tu ktoś może będzie zrzędził, szukając dziury w całym – po co narzekać na czereśnie, że mają pestki i ogonki, skoro są takie smaczne? Tymczasem odnośnie nowych Stax już jakiś Spritzer marudzi, że przetworniki ustawiono pod złym kątem, inny malkontent zarzuca, że dawne SR-Ω lepsze, a jeszcze inny utrzymuje, że takie duże membrany w praktyce się nie sprawdzają, wiele par trzeba odrzucać już na etapie produkcji.   

    Dużo powodów może stanąć przeszkodą pomiędzy recenzentem a przedmiotem, w przypadku tytułowych Stax SR-X9000 aż kilka z wymienionych postarało się o to. Ale co się odwlecze, to nie uciecze, powiada stare przysłowie – a choć tu średnio pasuje, jednak się załapało.

    Na koniec aż z Berlina kolega Stefan przywiózł własne cenne słuchawki, o których fama niesie, że producent zaledwie jedną parę na dzień roboczy może wykrztusić. Zważywszy, że tydzień pracy w Japonii to teraz mogą być cztery dni (Panasonic na przykład wdrożył), jak również przypomniawszy uwagę, że przy tak dużych membranach nie wszystkie egzemplarze się udają, daje to najprawdopodobniej niecałe trzysta sztuk rocznie, a przecież cały Słuchawkowy Świat dyszy nad tymi słuchawkami. Także i polska dystrybucja poczuła oddech tego świata: pierwsze zaledwie dziesięć sztuk rozeszło się na pniu, obiecana na lipiec następna partia na razie nie nadeszła. Tak więc gdyby nie Stefan, recenzji by nie było. Tym gorętsze podziękowania, mam nadzieję nie tylko moje.

    Słówko przypomnienia o Stax Ltd. Firma nie zaczynała od słuchawek, powstawszy w 1938 (w mieście Fujimi w prefekturze Saitama) za przedmiot produkcyjny miała zrazu wyłącznie sprzęt radiowy, następnie też gramofony. Od 1954 również głośniki elektrostatyczne, których technologię tworzenia dźwięku udało się rozszerzyć na słuchawki finalnie w 1959-tym i jako produkt rynkowy zjawiło się to rozszerzenie rok później – modelem STAX SR-1. Tak oto staje przed nami pamiętna dla słuchawek data, rok 1960-ty, rok zaistnienia elektrostatów.

(źródło: av.watch.impress.co.jp) STAX SR-1

    Tamte słuchawki to była „bomba” – zaprezentowane na wystawie w Tokio z miejsca stały się światową sensacją; od tamtej pory STAX i słuchawki stają się jakby jednością.   

    Kolejne daty przełomowe po tym 1960-tym to pojawienie się w 1993 modelu ultra szczytowego SR-Ω, w 1998 trochę mniej wyżyłowanego, ale ogromnie cenionego SR-007 (Omega II), w 2011 nowego flagowca SR-009 i w 2018 jego poprawionej wersji z oznakowaniem „S”. Na koniec, dekadę po „dziewiątce”, recenzowanego teraz flagowca Stax SR-X9000.

    Uwagę w jego nazwie przykuwa nieużywany wcześniej symbol „X”, który nie wziął się znikąd, z żadnego czyjegoś widzi mi się – posiada rangę historyczną.  

    W 1970-tym Stax zakończył opracowywanie udoskonalonych elektrod z metalowymi siatkami wzmacnianymi przez aluminiowe szprosy – i one zostały nazwane zbiorczo SR-X, z uwagi na tych szprosów krzyżowanie. W prototypowych SR-X oraz podłużnych przetwornikach serii Lambda to krzyżowanie było zwykłe, ale u szczytowych SR-Ω przybrało postać centralnego krążka z promieniście odchodzącymi szprosami. W Omedze II znowu znikło, aby powrócić w SR-009 formą wybiegających z centrum szprych, a w najnowszym flagowcu X9000 jest podobnie jak w SR-Ω, tyle że węzeł centralny z małego kółka stał się dużym okręgiem.

    Odnotujmy przy tej okazji, że między najbardziej rozbudowaną formą podtrzymującego rusztowania u SR-Ω, a całkowitym jego brakiem u Omegi II, zaszła prawdopodobnie rewolucja w postaci buntu pracowników i części kadry inżynierskiej przeciwko kierownictwu lansującemu trudniejszą technologię szprosów – ręczne klejonych do siatkowych elektrod, co było dla wykonujących męką i stało się zarzewiem. Dzisiaj sam Stax przyznaje, że produkcji szprosowych driverów SR-Omeg nie udało się sformatować w czynność rutynową; dopiero teraz, zmieniwszy technologię z ręcznego klejenia na zautomatyzowaną infuzję, stało się to możliwe. Tak powstają szprosowe drivery dla Stax SR-X9000, miejmy nadzieję nikogo już nie dręczące i funkcjonalnie doskonałe.    

    Nim zacznę tego „ziksowanego” flagowca przybliżać, słowo o napędzaniu. Słuchawki elektrostatyczne początkowo nie miały specjalnych wzmacniaczy, a jedynie przystawki do głośnikowych, które poprzez ich dopasowujące transformatory zewnętrzne stawały się napędem. Przy czym nie było ograniczeń – wzmacniacz mógł być dowolnej mocy i rodzaju, chociaż oczywiście im lepszy, tym lepiej, ponieważ to w słuchawkach było słychać tak samo jak w głośnikach.

    Później pojawiły się i specjalne wzmacniacze (w nomenklaturze Staksa „energizery”); historia odnotowuje dwa przykłady prób stworzenia przez firmę Stax słuchawkowego wzmacniacza wyrastającego nad pozostałe. Pierwszym był wielki, dzielony nawet, Stax SRM-T2, powstały w ilości zaledwie pięćdziesięciu sztuk [1]. – I to był wzmacniacz co się zowie; bardzo skomplikowany układ na ośmiu łącznie lampach (4 x ECC188 i 4 x EL-34), piekielnie przy tym drogi, obecnie z drugiej ręki jeszcze droższy. (¥ 468 000 – 1993; $ 20 000 – 2021) Drugim oferowany do teraz Stax SRM-8000; relatywnie o wiele tańszy, mający zaledwie dwie lampy i posturę dużo skromniejszą. Starszy był jakości szczytowej, obecny aż tak ekskluzywny nie jest, niemniej otoczony dobrym torem (źródło, okablowanie, zasilanie) potrafi zadowalać. Ale jego w teście nie będzie, ani żadnego z wielu oferowanych teraz i dawniej przez zewnętrzne firmy. Będzie znowu jak na początku, to znaczy przez dopasowujący transformator; ale nie taki jak te Staksa, mieszczące się w małych pudełkach, tylko potężny moduł LST HBZ na najwyższej klasy transformatorach Lundhala. Nad którym nie będę się rozwodził, dostanie własny opis, a reszta toru będzie moja, z alternatywą w postaci trzystuwatowej końcówki mocy Parasound. (Jako że LST HBZ lubi mocne wzmacniacze.)

[1] A potem wybuchł bunt i przetoczyła się rewolucja.