Recenzja: Stax SR-009S

Odsłuch

Co nie tylko słychać, ale też widać. (Lub – jak kto woli – odwrotnie.)

   Jeśli nie liczyć specyficznego zestawu Sennheiser HE-1, wchodzących w skład którego słuchawek nie da się zeń wydzielić, ponieważ żaden inny wzmacniacz ich nie obsłuży (to nie zamierzona perfidia, ale nowinka techniczna), a także bardzo efemerycznych i nie wiem nawet czy jeszcze produkowanych elektrostatycznych słuchawek z zestawu HiFiMAN Shangri-La, kosztujących solo $18 000, wówczas tylko jedne okażą się od naszych Stax SR-009S droższe i jedne tyle samo kosztujące. Pierwszymi będą znów pochodzące od HiFiMAN-a planarne HiFiMAN Susvara, drugimi też planarne Abyss AB-1266. Zasadne wydaje się więc pytanie (w Internecie długimi wątkami cieknące): – Są te Stax SR-009/SR-009S najlepszymi na świecie, czy może niestety nie są?

Zacznijmy od relacji pomiędzy nimi samymi. Nie miałem niestety do porównania starszej wersji bez „S”, ponieważ, jak oświadczył dystrybutor, nikt jej już nie zamawia. Tysiąc złotych różnicy to w tym przypadku mniej niż pięć procent, a doskonałość robi swoje.

 – Taka oszczędność, by nie mieć złota i lubej świadomości „mam naj”? – E, na to się nikt nie złapie.

W efekcie starszy model wypadł z łask i go nie chcą. Ale czy słusznie? We wszystko wiedzącym Internecie w niejednym miejscu można przeczytać, że nowsze są tak naprawdę głównie bardziej łagodne. Mniej ofensywne sopranowo, coś niecoś oblejsze na krawędziach – i w efekcie z mniejszą skłonnością do sybilacji przy delikatniejszym, bardziej wysubtelnionym obchodzeniu się z dźwiękami. Niektórzy nawet przebąkują, że za delikatnym. Ze swej strony mogę gromko oświadczyć, że różnica jest rzeczywiście niewielka, lecz ani trochę nie przekładająca się na przerost łagodności. Nic absolutnie z takich rzeczy – nowe Stax SR-009S to słuchawki stricte realistyczne, w szczytowym nawet stopniu. Nie dość to jeszcze powiedziane – realistyczne wręcz ekstremalnie; pod względem naturalizowania dźwięku arcymistrzowskie i grające w jednej lidze z najlepszymi w historii. Ma to jednak swe specyfiki i uwarunkowania toru, i najpierw o tych ostatnich.

I co jest napisane.

Przyjechały (całkowicie wygrzane) z dedykowanym wzmacniaczem Stax SRM-T8000, o którym wyrażałem się wcześniej w różny sposób. W recenzji miałem uwagi i z pewnością nie można go było uznać za bezpośrednie nawiązanie do wzmiankowanego już dedykowanego pierwotnej SR-Omedze dzielonego popisu firmy, efemerycznego na miarę skrajności (50 sztuk powstało, z czego jedna jest w Polsce) Stax SRM-T2S. Niemniej na niedawnym AVS w duecie ze szczytowym przetwornikiem lampowym Jadis oraz źródłem plikowym pokazał się z bardzo dobrej strony, grając cieplej niż u mnie i bardziej nasyconym dźwiękiem. Więc z kolei bez uwag, tyle że taki Jadis JS1 MKIV to prawie trzydzieści tysięcy euro. Natomiast podpięty do dzielonego odtwarzacza Ayon CD-T/Ayon Stratos niewątpliwie częstował bardzo wysokiej miary realizmem, ale z wyraźnym przechyłem ku sopranom. Zwykła mowa podbarwiona wysokimi tonami i stepowanie niczym trzask suchej gałęzi, a sopran koloraturowy nieco za jednostajnie brzmiący; pozbawiony elementu słodyczy, melodyjnego falowania i ciepła. Niemniej to wszystko w ramach najwyższych kryteriów realizmu przy jednoczesnym stwierdzeniu, że detaliczność i jak ja to nazywam „czujność na sygnał” (przeradzająca się w ożywianie przestrzeni pośród milionów drobin), to było na poziomie ekstremalnym, że wszystkie porównywane z tyłu.

Nie chcę się rozpisywać o tym T8000, bo nie z nim wykonałem odsłuchy główne (mimo wytycznych Staksa), ale muszę napisać (co nie będzie nowiną), że bardzo się okazał wrażliwy na kabel zasilający. I to nie na zasadzie, że najdroższy najlepszy, tylko szczególnie pasujący okazał się Acoustic Zen Gargantua II, wraz z którym nie tylko przyrost masy i skok dynamiki, ale też jakby cała muzyka w dwójnasób teraz sobą, mimo iż wcześniej użyty kabel zdecydowanie był droższy. Dowolnie to można interpretować, a sam interpretował nie będę i napiszę jedynie, że z Gargantuą zaistniało wrażenie większej ilości prądu, ale bez śladu przełożenia na jakieś wyostrzenie. Dźwięk żywszy i znacznie lepiej wkładany do przestrzeni, w ślad za czym u słuchacza dodatkowa dawka radości bez jakichkolwiek kosztów.

Została nietypowa ale skuteczna regulacja.

I jeszcze jedna dygresja, tym razem innej natury. To nie jest z pewnością punktowe, jako że stopień przyjemności muzycznego odbioru to nie punkty położone obok siebie na umownej prostej czy krzywej. To przejścia różnej wielkości, pojawiające się wraz ze zmianą w torze, albo zmianą całego toru. Przejścia odmienne co do miary i z wektorami w obie strony – raz lepiej, a raz gorzej. Niemniej jest gdzieś na tej umownej linii punkt krytyczny, który nazywa się „zachwyt”.  Sam w każdym razie coś takiego obserwuję i jest to dla mnie oczywiste. – Coś może grać fascynująco i bardzo się podobać, ale zachwytem jeszcze nie być. Jednakże w pewnym momencie następuje przejście fazowe i mniej czy bardziej ciepłe podobanie zmienia się we wrzątek zachwytu. Ten wrzątek może być nawet zimny (hel wrze w temperaturze minus 268,9 °C), ponieważ wrzący z zachwytu audiofil może danego sprzętu nie lubić. Może mu się nie podobać cena, może wygląd albo strategia marki, może też mieć zadawniony zatarg z producentem czy dystrybutorem. Tym niemniej uczciwie powinien przyznać przynajmniej sam przed sobą, że gra to zachwycająco, o ile faktycznie gra.

Sam mam do firmy Stax stosunek ambiwalentny. Z jednej strony przez lata byłem posiadaczem jej zestawu z lat dawnych, i jak na tamte czasy grał on właśnie zachwycająco. (Ówcześnie dostępne słuchawki, aż do pojawienia się Sennheiser HD 600, to była naprawdę lipa, a Stax dystrybutora nie miał). Z drugiej jednakże strony razi mnie nieco ezoteryczny styl nawet najlepszych dzisiejszych elektrostatów tej marki na tle najlepszych przykładów słuchawek dynamicznych i planarnych. Lekki ubytek wypełnienia, brak najniższego basu oraz specyficzna ogólna zwiewność mają wystarczającą rekompensatę w postaci brzmieniowego piękna, szybkości i precyzji, niemniej chciałoby się jeszcze więcej. Chciałoby się mieć wszystko, gdyż tylko ono spełnia. A tego właśnie brakuje, to się nie chce pojawić. Na AVS właściwie już było, ale jeszcze nie w stu procentach. To nie był zachwyt w zupełności, sam przez się narzucony – a tylko granie elitarne, wybitne, high-endowe.

Wieczór przeminął na słuchaniu nowych Stax SR-009S ze wzmacniaczem SRM-T8000 zasilanym na koniec Gargantuą – i był to wieczór ze wszech miar udany. Gdyby nie to, że wspomniany zalew sopranów bez równoważnej dozy basu, byłbym cały w zachwycie. Ale i tak miara realizmu wraz z niespotykanym czuciem przez system muzyki i precyzją odwzorowania sprawiały wrażenie ekstremalnych. Chwilami brakowało twardego jądra masy i wraz z tym pewności grawitacyjnej, mogącej się przeradzać w spokój, niemniej nie było za nerwowo – było realistycznie momentami aż po euforię. Jednoręki, wymachujący głównie sopranami zawodnik kiwał dwurękich na zabój i opadała szczęka. Ale to się okazało jedynie wstępem do tych złoconych Staksów. Wieczoru kolejnego, po odpowiednim lamp rozgrzaniu (też w obu częściach odtwarzacza), ruszyły bowiem nowe „dziewiątki” w tany pod dyktat moich wzmacniaczy wspieranych transformatorem dopasowującym iFi Pro iESL. I teraz dopiero zachwyt, zachwyt…

Kabel podobno jest ciut lepszy, ale nie jest to pewne.

Co się nie zmieniło i co wciąż w dawnej SR-Omedze pozostaje lepsze, to obrazowanie sceny. Sceny wielkiej, ogromnej – jednej z kilku największych oferowanych przez słuchawki. Tego w poprawionej powtórce wciąż nie ma, scena okazuje się średnia. Kiedy materiał muzyczny to proponuje, może stać się duża i nie poskąpi holografii, ale wielkości samoistnie nie tworzy; mało tego – w sporym stopniu grać będzie w głowie. Przejścia od prawej do lewej na tradycyjnie sprawdzanym Chung Kuo Vangelisa z albumu Themes, ewidentnie wędrowały od ucha do ucha na skróty poprzez mózg (czy co to tam mam w środku); „w głowie” także śpiewali w większości wokaliści i grały różne instrumenty. Tym niemniej jakość grania kładła konkurencję na plecy. Maestria kształtowania brzmieniowych form z towarzyszeniem szaleństw ożywionej do niespotykanego normalnie stopnia przestrzeni, budziły niekłamany zachwyt. Z tym, że żadnego ocieplania i melodyjnych umizgów. Realizm wytrawny niczym wino z elitarnego kręgu (pięć marek) Premier cru classé, budujący do siebie podziw jedynie mistrzowskim kunsztem obrazowania i szlachetnością materii. Zwłaszcza przyrostem szczegółów w ich narzucającej się jawnie obecności i harmonicznym bogactwem sięgającym do samych podstaw dźwięku.