Recenzja: Shelter 201 MM

Brzmienie

Muzyka spod igły.

   Umyślnie omijałem koszty, więc Avid był obsługiwany przez własnej firmy przedwzmacniacz, który producent anonsuje jako pozwalający zasmakować „prawdziwego brzmienia Avida” po najniższych kosztach. Czy ponad cztery tysiące to faktycznie niedużo za przystawkę wzmacniacza, na to można mieć różny pogląd, lecz poza sporem to, że były tu testowane takie przystawki za przeszło sto tysięcy. Podtrzymując taniochę Avid pałucził kabel zasilający też z niedrogich i interkonekt niespecjalnie, choć sumarycznie tor był drogi. Rozmawiamy jednakże o taniości źródeł, i tutaj bez wątpienia taniość doszła do skutku. Natomiast co z jakością? 

Już wcześniej napisałem, że gramofony potrafią wychodzić zwycięsko, albo przynajmniej obronną ręką, z konfrontacji z wielokroć nieraz droższymi źródłami cyfrowymi – i prędzej to reguła niż wyjątek. Ale regule trzeba pomóc, a granic potanienia szukać. W takich poszukiwaniach wkładka Sheltera  wytyczyła granicę taniości na rubieży 890 PLN, jako bezproblemowo zdolną wytrzymać każdy cyfrowy atak. Park maszynowy gramofonu (tzn. on sam, ramię, wkładka i przedwzmacniacz) nie był tu wprawdzie tak przeraźliwie tani, jak w przypadku mającego to wszystko zdecydowanie taniej Sony PS-HX500, ale też dźwięk był wyższej jakości – zadowalający pod każdym względem i wolny od utwardzeń.

Tę kwestię też parę razy poruszyłem w innych recenzjach, ale wciąż pozostaje aktualna i się na pewno nie zmieni. Chodzi o fakt, że recenzent w obliczu dźwięku dobrze zestrojonego gramofonu włożonego w tor zdolny podtrzymać jego walory, staje jako bezbronny, bo nie ma się do czego przyczepić – w tej całości brak dziury. Na upartego można zauważać, że dźwięk cyfrowy bywa nierzadko bardziej dramatyczny, bowiem cyfrowa jego nieprzyjazność zawsze jakoś się dystansuje, tworząc barierę obcości i nieprzyjaźni pomiędzy nim a słuchaczem. Taka egzystencjalna granica, że tak to filozoficznie określę, zjawia się zawsze, chociaż przeważnie, niemal za każdym razem, zostaje niezauważona. Słuchając dobrego dźwięku cyfrowego ulegamy przeróżnym fascynacjom, w tym tej, która podpowiada: „to właśnie to – urzeczywistniony realizm”. Głowę niejednokrotnie dałbyś, ulegając cyfrowym czarom, że to jest najprawdziwsza prawda muzyczna, nic nie zostało zafałszowane. I ośmielę się twierdzić, że dwa są najważniejsze czynniki, które za to odpowiadają. Jeden jest wolny od krytyki – to umiejętność cyfrowego przenikania w głębokie warstwy nagrań. Podkreślania jej strukturalnych cech, wydobywania szczegółów, finezyjnego mnożenia brzmieniowych odcieni w cieniu ogólnej cyfrowości. Wciąż wprawdzie pozostanie aktualna uwaga o niemożności prawidłowego w świecie cyfrowym odtwarzania wysokich tonów, ale poczuciu złożoności to nie przeszkadza, ono w przypadku dobrych źródeł cyfrowych będzie wręcz dojmujące. Druga przesłanka fascynacji jest jednak bardziej wątpliwa – wynika z tego, że świat muzyki cyfrowej jest właśnie nieprawdziwy. Nieprawdziwy, lecz niemal jak prawdziwy, a między prawdziwością analogową a jej cyfrowym naśladowaniem zjawia się nieubłagany i zwykle nieuświadamiany wyłom różności istotowej. (Następny akapit można pominąć, stanowi czystą dygresję.)   

Rozmiar u wkładek nie ma znaczenia.

Musiałbym spisać grubą księgę, chcąc dokładnie wyłożyć zawiłość zagadnienia analogowy-cyfrowy. Bo  przecież rzeczywistość jest kwantowa, a matematyczny jej opis możliwy. Co więcej – właśnie ten opis dosięga najgłębszej istoty, a analogowe opowieści narracyjne o kształtach, dźwiękach i kolorach mogą się ciągnąć w nieskończoność i niczego ważnego nie dotknąć. Lecz muzyka to matematyka inna, matematyka nieabstrakcyjna. Jej symbolami są analogowe dźwięki, a nie cyfrowe nagości. Sęk w tym, że ta analogowość jest równie ważna jak matematyka zawarta w samej kompozycji. Gramofon pozwala analogowość doznawać wprost (lub prawie); odtwarzacze cyfrowe opierają się zaś na bardzo skomplikowanej, głębokiej transformacji. Przy czym nie całkiem bez sensu będzie powiedzieć, że są uproszczonym naśladownictwem cyfrowości pierwotnej (kwantowej), pomiędzy którą a nim jest wcześniejsze, analogowe, naśladownictwo doskonalsze, stworzone przez naturę. Zatem muzyka cyfrowa to pochodna pochodnej, lecz bez analogii do świata matematycznych funkcji. Tam nie dzieją się uproszczenia, tylko głębiej odsłaniamy procesy, tu natomiast modelujemy. Model pierwotny to Wszechświat, model analogowy – jego obraz w biologicznym podmiocie; cyfrowy model w odniesieniu do muzyki, to pewien fragment Uniwersum zakodowany w bardzo skomplikowanych, lecz mimo to dziesiątki rzędów wielkości prostszych od oryginału cyfrowych przybliżeniach fal dźwiękowych. Prawdziwa natura tych fal nie jest analogowa a cyfrowa[1] – falują biliony bilionów pojedynczych molekuł. Nasze zmysły to wygładzają do pozornej gładkości, cyfrowy zapis znów to marszczy na swój o wiele prostszy od oryginału sposób.  

Cały ten passus, jak zaznaczyłem, można sobie darować, ważne jest tylko to, że cyfrowe naśladownictwo jest gorsze od analogowego i w poznającym podmiocie, czyli słuchaczu, wywołuje uwiadomione albo nie poczucie większej czy mniejszej obcości. Ta obcość, gdy nieuświadomiona, albo gdy o jej sztuczności zapomnimy, wywołuje zaciekawienie, o ile tylko nie jest tak zgrubna, że aż odstręczająca. Staje się owa wnoszona przez cyfry obcość dodatkowym czynnikiem uwagi i może powodować przyjemność, gdyż tę potrafią dawać najróżniejsze stany odrealnienia[2]. Dlatego może się zdarzyć, że w pierwszym odruchu ktoś przywykły do percypowania muzyki za pośrednictwem źródeł cyfrowych tę od nawet dobrego analogowego uzna za uproszczoną.  To swoisty komizm sytuacyjny, lecz w tym wypadku nie należy go krytykować, bo przecież w muzyce chodzi głównie o to, żeby sprawiała przyjemność. A nigdzie nie jest powiedziane, że realizm muzyczny w postaci bycia na koncercie musi być najprzyjemniejszy. Muzyka cyfrowo przetworzona do postaci plikowej ma smaczek odrealniającej obcości, a on się może podobać. Niemniej stanowi zarazem wyłom, przez który można wlać krytykę. Można się do woli rozwodzić nad nieprawdziwością tego czy tamtego po przetworzeniu cyfrowym. W przypadku dobrych gramofonów nie będzie takiej szczeliny, a w każdym razie dużo trudniej będzie znaleźć powód do jakiejkolwiek krytyki. Brak wyobcowania w następstwie denaturalizacji – to gramofonów jest siłą, choć oczywiście i gramofonowy zapis to nie muzyka par excellence.

Za daleko zabrnąłem w dygresje, a chciałem tylko powiedzieć, że muzyka spod wkładki Shelter 201 MM będzie wydawać się prawdziwsza niż ta z najlepszych źródeł cyfrowych. Mało tego – ona się bardzo niewiele różni od tej z drogich wkładek zakładanych na drogie ramiona kosztownych gramofonów. Pod względem samej analogowości – tzn. giętkości, płynności, melodyjności, stopnia różnicowania dźwięków – różnić się będzie tak mało, że to nieomal pomijalne. Wyczuwalna różnica będzie się odnosiła do stopnia energetyczności, który i tak będzie wyższy niż u najlepszych źródeł cyfrowych. Wyraźniejsza tyczyła będzie zaś tego, co mocną stroną cyfrowości. Najlepsze wkładki potrafią lepiej niż recenzowana odsłaniać strukturę harmoniczną, co wcale nie jest tożsame z detalicznością czy separacją. Ilość zwracających uwagę szczegółów i sposób ich plasowania w całości, to w Shelter 201 MM okazuje się bez zarzutu, a już zwłaszcza ten całościowy obraz. Smak poszczególnych dźwięków i cała kompozycja smakowa to powód do najwyższych pochwał.

„Tańcowała igła z nitką,   Igła – pięknie, nitka – brzydko …”                          Ach nie, to inna bajka. 

Pogrążamy się w świecie dźwiękowym, w analogowej magii doskonałej harmonii całkowicie pozbawionej cyfrowego wyłomu, jej postaciowej inności. Przyzwyczajony do cyfrowych źródeł słuchacz zrazu poczuje się więc niepewnie na nieznanym sobie terenie, ale smaczność i energetyczność gramofonowego przekazu zaraz każą mu o tym zapomnieć. A Shelter 201 MM to wkładka wystarczająco dobra, by zaraz tak się stało. Jedynie coś, co możemy nazwać rozrzutem czy rozwarstwieniem harmonicznym – zdolność wnikania w strukturę dźwięku – ma słabszą niż najlepsze wkładki. Buduje zatem nieco prostszy obraz, lecz i tak bardziej złożony poprzez złożoność samej barwy i dawkę odnośnej energii, niż da nawet dobre źródło cyfrowe. Postawiony w obliczu tego recenzent pozbawiony zostanie oręża tradycyjnych narzekań, bowiem narzekać nie ma na co.    

Na zakończenie jedna uwaga. Trzeba poruszyć temat całościowego wyważenia. Chodzi o relację pomiędzy wierzchnią warstwą melodyjną, a głębszą harmoniczną. To stale powracający temat odnośnie każdego sprzętu i obu domen odtwórczych. To wyważenie wkładka Shelter 201 MM posiada aż tak dobre, że u słuchającego nie pojawia się temat.

To prawda, że przy analitycznym oglądzie, zwłaszcza gdy ma się odniesienia, okaże się, że warstwa melodyczna dominuje nad strukturalną, ale: po pierwsze – jeżeli coś ma dominować, to ona; po drugie – ta dominacja właśnie dobrze się chowa, nie naruszając ani trochę przyjemności słuchania. Co bynajmniej nie jest banalne, bo słuchałem wkładek za kilkadziesiąt tysięcy, u których melodyjność też dominowała, lecz właśnie w sposób irytujący, gdyż jej przewaga była za duża. Z miejsca stawało się przez to nudno, a z Shelter 201 MM nigdy się nudno nie robi. Przeciwnie, prawdziwą dominantą jest fascynacja oraz szacunek do tego, jak wiele za tak niewiele.

[1] Dualizm korpuskularno-falowy pozostaje zagadnieniem niewyjaśnionym i tu też go nie wyjaśnimy.

[2] Kino, alkohol, narkotyki, marzenia, poezja, sny – żeby wymienić parę.