Recenzja: Litus audio K2 Prestige

Odsłuch

Z wyraźnie wysuniętym frontem.

Wykorzystując sytuację, użyłem czekającego na recenzję odtwarzacza Ayon CD-35 II i zrecenzowanego już gramofonu CSPort (z wysokiej klasy pre Ancient Audio). Kablem głośnikowym był Sulek 6×9, odwdzięczający się za swe wysokie koszty poza innymi zaletami i tą trudną do przecenienia – przepuszczania całej (lub prawie) energii wzmacniacza, skutkiem czego realistyczna dynamika, a nie jakieś plim-plum. W tej sytuacji tor bliski maksymalizmu, akustyka pomieszczenia dobra, swoboda ustawiania głośników pełna.

Ale jak je ustawić? To zawsze pierwsza kwestia opisująca głośniki. W przypadku Litus audio K2 Prestige pokazał się wzór klasyczny w odniesieniu do monitorów. Producent zaleca wprawdzie niewielkie odginanie, tak żeby osie spojrzeń przecięły się za słuchaczem, ale sam najciekawsze brzmienie znalazłem całkiem bez odgięcia siedząc jakieś dwa metry od nich. (Wzrost oddalenia psuł bezpośredniość.) To u mnie raczej rzadkość, gdyż zwykle mniej albo bardziej trzeba odgiąć, ale tym razem bez odginania scena zaistniała najgłębsza, najstaranniej wyrysowana geometrycznie, robiąca największe wrażenie. A skoro o niej, to uściślijmy. Stojące dwa metry od ściany za nimi i ze słuchaczem dwa metry przed, generowały monitory Litusa pierwszy plan trochę za sobą i wokół siebie. Formalnie jakiś metr za sobą, ale z dźwiękiem wyraźnie zmierzającym ku słuchaczowi aż po jego otoczenie i zagarnięcie – tak że muzyczne „dzianie” miało charakter ekspansywny, nieprzytroczony do miejsc zaistnienia dźwięków. Te miejsca były precyzyjnie określone i harmonijnie z sobą kooperujące, ale wyraźnie ukazana ekspansja poszerzała obszar aktywny, stwarzając wrażenie pierwszego planu sięgającego aż za słuchacza (co mi się bardzo podobało). Dawało bowiem muzykę żywszą niż zazwyczaj, potrafiącą udanie łączyć bycie „tam” z byciem „tu”. „Tam” powstającą, ale do tego stopnia aktywną, że przychodzącą „tu” – i to bez wysilania wyobraźni; tak po prostu się działo. Tym jeszcze więcej oferującą w sensie radosnego jej przyjmowania, że zawieszenie dźwięków było dokładnie na linii wzroku, a wizualizacje muzyków i instrumentów realistycznie sformatowane – ani za duże, ani za małe. Audiofilski repertuar sceniczny obejmuje także dalekie plany i sposób ich ustawienia. Tu też bez wątpienia pozytyw – wielometrowa głębia i jawna holografia; ta ostatnia nawet specjalna, bo pojawiająca się na tyle wyraźnie w przypadku nagrań mało lub wcale nią nie obdarzonych, że potem sięgając po te szczególnie holograficzne możemy czuć się trochę „rozczarowani” brakiem takiego rozziewu pomiędzy nimi a normalnymi. Krótko mówiąc: holografia przy każdej okazji – mniejsza czy większa, ale jakaś.

I bardzo masywną podstawą.

Dopiszmy pozostałe uwagi określające scenę. Szeroka, ale nie rozlana, wysoka, ale bez uciekania dźwięku ku górze, ani słania nim po podłodze. Dźwięki posadowione na linii oczu i w tej płaszczyźnie się rozchodzące, co wyraźnym atutem, jako że u mnie niejednokrotnie pojawia się tendencja do ścielenia się po podłodze, z czym trzeba twardo się zmagać. Tymczasem tu nic z tych rzeczy. Ożywianie przestrzeni pełne, ale bez kłujących akcentów, do czego zaraz się odniosę przy opisie samego brzmienia. Natomiast ciśnienie akustyczne umiarkowane – tylko na dużych poziomach głośności czucie wibracji w tułowiu i na skórze. Ale. Przechodząc od sceny do jakości brzmienia – na płycie testowej Ushera (o czym już wielokrotnie pisałem) znajduje się utwór którego sensem najniższe dźwięki wiolonczeli (a ta potrafi schodzić nisko, bez wysilania na 65,4 Hz). Ten utwór to zabójca – wiele słuchawek i kolumn wpada przy jego odtwarzaniu w niszczycielski rezonans. Tymczasem Litus audio nie tylko sobie poradziły, nie obdarzając żadnym pasożytniczym rezonansem obudowy, ale na dodatek poczęstowały tą niszczycielską wibracją pięknie wyrażoną przestrzennie. Ta zaś nie tylko fascynowała mocą, ale też wibrująco przenosiła się na słuchacza, rozwibrowując mu wnętrzności. Nie można zatem powiedzieć, że sześciocalowe głośniki nisko-średniotonowe Linusa są za małe, by dać ucieleśnienie muzyki wychodzące za błony bębenkowe. Co potwierdził też album „Black” Metalliki – jeden za drugim utwory z niego cisnęły akustycznie. Niemniej bas dobywający się z bass-refleksów i głośników Etona nie będzie się rozlewał i nie pojawi gdziekolwiek, jak to potrafi być w przypadku dużych Zingali, a jeszcze bardziej Zeta Zero. Fizyka pozostaje nieubłagana – niska częstotliwość wymaga dużej membrany, bez której nie zejdziemy na poziom kilkunastu herców. Niemniej dwa są powody pozwalające to lekceważyć. Primo, bas w Linus audio jest znakomicie wyrazisty i nie mniej różnorodny. Naprawdę miło było słuchać, jak bogato się różnicuje – i tam, gdzie w przypadku wielu kolumn zjawiało się zlewanie do jednego lub paru podobnych dźwięków, tu miałem do czynienia z pełnym różnicowaniem na zestaw perkusyjny. Secundo, najniższe składowe basu potrafią zaburzająco przytłaczać narzucaniem i głośnością, niszcząc złożoność obrazu i przyjemność odbioru. Nie lubię, nie gustuję. Owszem, najniższy bas potrzebny, ale jego włożenie w całość bardzo trudną jest sztuką, która często się nie udaje, za to zawsze drogo kosztuje.

Na połączeniu dźwięku i sceny balansowało też stepowanie z zawsze słuchanej płyty koncertowej Pepe Romero. Ponownie miłe zaskoczenie – wyjątkowo nieczęsto spotykałem przy jej odtwarzaniu tej miary obrazowanie scenerii – dźwięki nie były solipsystycznie wyizolowane z otoczenia, tylko wkomponowane w bardzo wyraźnie obecne pole akustyczne i nim uzupełniane. Powielało to własną ich różnorodność, jako że same były stosownie do high-endowej miary złożone. Wszystko tam było – i trzask podkutej podeszwy, i głucha odpowiedź deski, i ekstensja modelująca otoczenie.

Dwa bass-refleksy i pojedyncze przyłącze.

Przejdźmy do samej postaci brzmienia. Zapowiedziane zostało jako niemęczące, umożliwiające w pełni satysfakcjonujące długie odsłuchy. Od razu wraz z tym płonie czerwona lampka ostrzegawcza – czy aby nie będzie nudno? Ano nie, proszę państwa – nudno na pewno nie będzie. Nudy nie może być zaś tylko w jednym przypadku – gdy zjawia się realizm. I ten realizm był, ale pieszczący, złagodzony i ujmujący rzadko spotykanym stopniem trójwymiarowości, min. za sprawą pogłosów.

Sięgnąłem po inny utwór towarzyszący zawsze odsłuchom – balladę „Jaka szkoda” Leszka Długosza. Ile systemów testowanych, tyle jej różnych wykonań; od słuchać się nie dających, po zniewalająco piękne. W wydaniu testowanego z głośnikami Litusa pojawił się typ drugi. Głównie za sprawą szczególnie pięknych – aksamitnych, a jednocześnie wyjątkowo  bogatych i trójwymiarowych sopranów. Nie do końca realistycznych, wyraźnie złagodzonych co do ostrości skrajnej, ale oferujących trójwymiarową złożoność architektury harmonicznej i wyjątkowo miły dotyk plus nieprzeciętnej urody światło. Czy można połączyć gładkość z chropawością? – nasuwa się pytanie. Okazuje się – można. Wystarczy, żeby gruzełki tworzące wzory tekstur same były miłe w dotyku.

Opis sopranów podawanych przez głośnik Morel Supreme Titanium (kosztowna rzecz, jakieś 1700 złotych) nastręcza sporych trudności, ponieważ powinien być długi. Poza tym, jak już zdążyło się pokazać, uwzględniać musi połączenia cech przeciwstawnych. Nie tylko gładkości z chropawością, ale także wrażenia brzmieniowej głębi złączonego z przenikliwością i łagodzenia z brakiem niedosytu gdy idzie o zjawiska pikowe. Także uwzględnienia miąższości i wilgotności, które z sopranami raczej się nie kojarzą; jak również lekkiego przyciemnienia, a jednocześnie dużej ilości światła. To wszystko składa się na całościowe wrażenie niezwykłości przywołującej niebiańskość – i jeżeli anioły faktycznie śpiewają, to zapewne takimi głosami. (Ironizuję, ale wyłącznie w odniesieniu do aniołów.) Soprany od Litus audio należy uznać za wzorcowe, zważywszy że założeniem miała być ich atrakcyjność w połączeniu z niemęczliwością. Długo się im przysłuchiwałem, użyłem całej masy trudnego materiału – ani raz nie zawiodły. Od operowych sopranów koloraturowych i wielkich chórów, przez instrumenty strunowe, perkusyjne i dęte, po dzikie harce najcięższego rocka – zawsze to brzmiało trójwymiarowo, melodyjnie, bogato strukturalnie i właśnie niemęcząco. Wielowarstwowo i z atrakcyjnym, dającym dodatkową satysfakcję oświetleniem. Coś trochę jak zaglądanie w strukturę kryształu, ale zarazem więcej jedwabistości aniżeli krawędzi i załamań. I wyjątkowo dużo misterności.

O basie już mówiłem – że bardzo różnorodny i też nie dający poczucia braku ani niczego nie przysłaniający. Pozostał zatem środek. Do  jego analizę zużyłem wielu głosów – i tego Leszka Długosza, i Astrud Gilberto, i Leonarda Cohena, i zwykłą mową wypowiedzi, i operowych popisów. Zacznijmy może od tego, że oczywiście soprany też o głosach stanowią, zatem mamy już górny kontekst. Lecz w błędzie byłby ktoś domyślający się w brzmieniach ludzi i instrumentów zaokrąglenia. Trójwymiarowość – tak. Złożoność – jak najbardziej. Zaokrąglenie – nie. Nawet przeciwnie – lepka czasami od słodyczy i niskim głosem śpiewająca Astrud Gilberto z tych kolumn wyszła młoda, świeża i wyjątkowo różnorodna akustycznie. To samo tyczyć musiało wszystkich głosów – znakomicie uzupełnianych pogłosami i holografią – wszystkich o wyjątkowo bogatym życiu brzmieniowym. Efektem całościowym ogromne pole akustyczne nasycone aż po horyzont znakomitymi brzmieniami, z pięknym ku temu horyzontowi odchodzeniem w wyraźnie rysującej się perspektywie.

Uogólniając – średnica lekko przyciemniona i należycie dociążona, szczególnie też złożona brzmieniowo; sopran jedwabisty, świetlisty i jasny; bas różnorodny, bez narzucania. Nietuzinkowe połączenie walorów, tym lepsze, że całe pasmo zszyte bez fałdów; jednolitą materią brzmienia przemierzające drogę od tych świetlistych sopranów do zróżnicowanego basu.                                                                                                                         

To są duże kolumny, ale zajmują niewiele miejsca.

Dużo mógłbym jeszcze napisać, ale to się robi za długie. O paru rzeczach muszę jednak wspomnieć. O całościowym liryzmie rozmowy fletu z harfą w koncercie Mozarta, czyniącym użycie przycisku STOP bardzo niemiłą rzeczą. Też o oklaskach nie tylko obrazowanych wyjątkowo bogato (zaskakująco wręcz), ale znowu wpisanych w scenerię wnętrza, co w odniesieniu do nich rzadkie, a już na pewno w takim stopniu. Też o biologiczności. Na przykład Quentin Tarantino opowiadający o podkładaniu swoich filmów muzyką był wyjątkowo żywy i też wpisany w pole akustyczne – a zwykle tak się nie dzieje. Podkreślić też należy niezwykłe bogactwo brzmieniowe talerzy perkusyjnych, będących tego bogactwa chyba najlepszą miarą. Jak również to, że nie całkiem realistycznie agresywny saksofon też zmuszał do słuchania urodą swego brzmienia.

Na koniec słówko o stereofonii, jako że ona znów niezwykła. Już wspominałem o całkowitym odrywaniu dźwięku od głośników, co w przypadku wysokiej jakości zestawów monitorowych stanowi numer popisowy. To oderwanie i tu, rzecz jasna, było, ale poparte stereofonią jakiej dotychczas nie spotkałem. W specjalnym teście prawo-lewo oraz muzycznych kawałkach obrazujących rozrzut kanałów i międzykanałowe przejścia, scena generowana przez Litus audio K2 Prestige okazała się najbardziej spójną ze wszystkich. Cały czas zdolna podtrzymywać centrum i wokół niego skupiona, bez uciekania za boisko, niczym głupio kopnięta piłka.

Ponieważ nie chcę kończyć opisu nawiązaniem do piłki nożnej, jeszcze na koniec dodam, że mnie te Litus audio K2 Prestige zaskoczyły pozytywnie do tego stopnia, iż cena przestała się wydawać za wysoka – a zrazu wydawała – zapach porażki nad odsłuchami się unosił, ale szybko się rozwiał.