Fortepian Chopina

Władimir Ashkenazy (ur.1937)

Ashkenazy urodził się w Rosji z ojca Żyda i matki Rosjanki. Ojciec był pianistą i kompozytorem. Talent młody Władimir przejawił w wieku lat sześciu, z miejsca otoczyła go fama małego geniusza. Studia ukończył w Konserwatorium Moskiewskim jako uczeń Lwa Oborina. Mając osiemnaście lat wziął udział w V Konkursie Chopinowskim, zajmując drugie miejsce, za Adamem Harasiewiczem, wygrywając następnie konkursy w Moskwie i Brukseli.

Dość powszechnie przyjmuje się, że naprawdę wybitnie grał tylko w młodym wieku, dzieląc w późniejszym okresie pianistykę z dyrygenturą. Z jednego i drugiego tytułu zyskał światowy rozgłos, jego nagrania są liczne i łatwo dostępne. Mnie jego gra niespecjalnie przekonuje, sprawiając wrażenie zbyt nerwowej i nie dość pięknie wyrażonej dźwiękowo, choć z drugiej strony niewątpliwie cechuje ją mistrzostwo techniczne i silny ładunek ekspresji.

Maurizio Pollini (ur.1942)

Maurizio Pollini wygrał VI Konkurs Chopinowski i nie brakuje opinii, że to najwybitniejszy spośród wszystkich zwycięzców. Niewiele zabrakło by pianistą nie został, regularne lekcje jął pobierać dopiero w wieku lat jedenastu. Podczas gdy jest powszechnie przyjętą zasadą, że wirtuoz musi się stać wirtuozem najdalej w czternastym roku życia. (Przypadek Światosława Richtera temu przeczy.)

Wygrawszy konkurs w Warszawie udał się Pollini po naukę do Arturo Benedetti Michelangelego. Później niestety się rozchorował, ale doszedł do siebie i wrócił do czołówki pianistycznej.

Niektórzy twierdzą, i już podczas wygrywania przez niego Konkursu twierdzili, że Pollini gra zbyt technicznie i beznamiętnie, nadmierną wagę przykładając do precyzji, zbyt małą do warstw intelektualnej i emocjonalnej. Osobiście nie podzielam tego poglądu, a nawet muszę przyznać, że szybkie i ekstatyczne utwory chopinowskie, na przykład Scherza, w jego wykonaniu podobają mi się mniej od nastrojowych. Właśnie za sprawą techniki. Są zbyt poprawne, nie dość szalone w swej warsztatowej dokładności. Natomiast powolne, nastrojowe wypadają zachwycająco. Wysmakowanie, liryka i koloryt Berceuse in D spod palców Polliniego są na miarę artystycznego dokonania największego formatu. Ta muzyka jawi się niczym łąka zalana księżycowym światłem zwielokrotnionym w kroplach rosy, z miejsca przywołując poetykę Debussego, który na pewno się na tym utworze wzorował. Słuchać mogę tego bez końca – ten jeden utwór, zagrany właśnie przez Polliniego, jest niczym cały świat.

Murray Perahia (ur. 1947)

Murray Perahia, z urodzenia nowojorski Żyd o hiszpańskich korzeniach, słusznie jest uważany za arcymistrza klawiatury. Rozpoczętą w wieku lat czterech edukację muzyczną kontynuował między innymi u Mieczysława Horszowskiego i Rudolfa Serkina. Jako dojrzały pianista współpracował też z Władymirem Horowitzem.

Wrota kariery otworzył mu wygrany konkurs w Leeds, po którym nadeszły zaproszenia koncertowe i oferty nagrań. Niektórzy widzą w nim najwybitniejszego pianistę doby współczesnej, godnego następcę wielkich poprzedników. Osobiście go cenię i bardzo lubię słuchać jego wykonań, pośród których sztandarowe miejsce zajmuje koncert fortepianowy Griega.

Chopin Perahii jest dla odmiany beethovenowski. Grany na nisko nastrojonym instrumencie, pozbawiony tym samym akcentów sopranowych, zyskuje dzięki temu wymiar majestatyczny i epicki. Perahia interpretuje bardzo po swojemu, choć nie aż tak, jak Busoni czy Hofmann. Zdecydowanie odbiega jednak od sztampy, moim zdaniem korzystnie. Nie daje  wirtuozowskich popisów, chociaż technikę ma nienaganną, zdecydowanie bardziej dbając o całościowy wyraz kompozycyjny niż własne szarże. Jego mocny, dostojny Chopin, odziany w klasycystyczne szaty, sprawia znakomite wrażenie. Staje się jakby szerszy, bardziej uniwersalny – mniej osobisty i czułostkowy. Myliłby się przy tym ktoś, kto tego na własne uszy nie słysząc doszedłby do wniosku, że Chopin Perahii jest pompatyczny czy głośny. Nic z tych rzeczy. Pozostając w doskonale skrojonej formie dźwiękowej jest na swój wyważony i obiektywny sposób samowystarczalny, bardzo nośny i w warstwie interpretacyjnej skończenie doskonały.

Krystian Zimerman (ur.1956)

Krystian Zimerman przypomina nieco Maurizio Polliniego. Też wygrał Konkurs Chopinowski, też towarzyszył temu wielki aplauz, on także gra Chopina w sposób spokojny, wyważony, pozbawiony ekscentryczności.

Kształcony najpierw przez ojca, regularną naukę rozpoczął mając siedem lat. Kiedy wygrywał Konkurs, był prawdziwym idolem, wyemigrował jednak i koncertuje teraz w Polsce rzadko, co przyniosło spadek popularności. Jednocześnie na światowej arenie jest ceniony i rozchwytywany.

Jego poprawny styl, unikający wszelkich ostrzejszych akcentów – niczym limuzyna angielskiej królowej sunący gładko środkiem interpretacyjnej drogi – jakoś nie może mnie do siebie przekonać. Do tego stopnia jest poprawny i pozbawiony indywidualności, że nie potrafię się skupić na odbiorze tak granego Chopina. Doceniam biegłość techniczną i płynne pokonywanie wszelkich trudności, ale jedynie wolniejsze partie przykuwają uwagę bogactwem kolorytu i elegancją naturalnej formy. Szybszym brakuje nerwu, a choć wielu odbiorców ten właśnie sposób grania szczególnie ceni, sam nie potrafię się w nim odnaleźć.

 ~~

Napisawszy to wszystko zdałem sobie sprawę, że nie mam ani jednej płyty z muzyką Chopina graną w stylu najczęściej spotykanym – na belferską i konkursową modłę. Tanimi chwytami i wykutym na blachę repertuarem usiłujący jednać sobie publiczność. Takiego Chopina najczęściej można napotkać słuchając radia, nieczęsto odtwarzają któregoś z wielkich. Nie posiadam także wykonań ckliwych i romantycznych w sensie małego, nie popartego autentycznym przeżyciem romantyzmu, bowiem romantyzm Horowitza na pewno taki nie jest, a wyzbyte z daleko posuniętej indywidualności nagrania Polliniego czy Zimermana nie są ckliwe, nie są też pospolite. Nie mam także Chopina w wykonaniu azjatyckich pozytywek, zapełniających każdorazowo Konkurs poprawnie zagraną duchową pustką. Nie mam również Lang Langa, stanowiącego najwyższą formę takiej duchowej pustki. Mam samych wielkich artystów, którzy nałożyli swój artyzm na niedościgłą duchowość muzyczną samego Fryderyka, pozwalając oglądać ją z wielu indywidualnych perspektyw, poprzez pryzmaty ich życia, talentu i charakteru; te same utwory czyniąc niejednokrotnie całkiem różnymi, a przy tym zawsze godnymi uwagi, nawet kiedy wydają się irytujące lub zinterpretowane niewłaściwie.