Konkurenci

Brimar 6060

Małe lecz cenne i dla muzyki ważne.

   Zdążyłem już zaanonsować jedną z największych gwiazd porównania, 6060 od Brimara (czyli angielskiego oddziału Western Electric), montowaną w Footscray pod Londynem częściowo z podzespołów branych z Mullard-Blackburn i selekcjonowaną następnie przez Hall Electric Ltd of England (Haltron) – dystrybutora najlepszych gatunkowo lamp. W tym miejscu dwie uwagi: i) Mullard miał własną, niemal identyczną super wersję ECC81, znakowaną M8162; ii) Haltron jedynie w dawnych latach był synonimem jakości, a potem zszedł na psy.

Obie krewniaczki to lampy szczególne, powstałe z nadania jakości, a nie masowej produkcji; przeznaczone do studiów radiowych, a więc o wydłużonej bardzo znacznie żywotności i w tym wypadku niezwykłej budowie. Gwarantowany czas pracy przy zachowaniu parametrów to 10 000 godzin, wygląd budzi najwyższy szacunek. Mała szklana bańka skrywa pancerną anodę (a ściślej całą tak zwaną „klatkę”), jakiej nigdy wcześniej nie widziałem. Po tylu latach i dawnym odejściu konstruktorów nie dowiemy się raczej szczegółów, ale tworzywem gruby, półlśniący, ołowianej barwy metal, prawdopodobnie napylony karbonem, przy czym anoda stosunkowo krótka, o jakieś pół milimetra krótsza niż u konkurencji. Na szczycie wielka czapa wyjątkowo obfitego getteru z zachodzącym na nią symbolem E81CC, poniżej białe logo „made in HALTRON England” – gwarancja najwyższej jakości. Lampy z oznaczeniem kodowym 6060 produkowane były przez wiele lat, ale jedynie te powstałe między 1951 a 1953 są charakterystyczne i wyjątkowe. Właśnie z parą takich będziemy mieć do czynienia, ich wycena wobec wyjątkowości bardzo wysoka, aż 3300 PLN

Philips Miniwatt ECC81

To lampa w przypadku opisywanej pary z najlepszych czasów, konkretnie z 1959 roku, o charakterystycznym, dawniejszym, karbowanym zwieńczeniu. Budową anody identyczna z Siemensem, ale z wyraźnie bardziej miedzianej barwy odrutowaniem wewnętrznym i nóżek, a także innej konstrukcji, bardziej rozbudowanym żarnikiem. Chwalona (jak to holenderskie Philipsy i Ampereksy) za wyjątkową jakość średniego zakresu i całościową kulturę, wyceniona przez fachowca na 1500 PLN za parę. Ale przede wszystkim, podobnie jak Brimary, pachnąca muzealnym eksponatem – wyjątkowością, inną zupełnie erą techniki użytkowej. Ręczna robota, super staranność, nie oszczędzano na surowcach. Jakość znaczyła więcej niż ilość i niskie koszty produkcji, a telewizory i radia były jeszcze czymś wyjątkowym, niemal nabożnym, a nie poniewierającym się wszędzie chłamem.

Siemens E81CC

Wszystkie w srebrnych berecikach z antenką.

Wchodząca do porównań para Siemens E81CC wygląda niepozornie, niczym specjalnym na tle pozostałych się nie wyróżniając. Brak kodu 801S, oznaczającego jak logo Haltrona wyselekcjonowanie, jednakże to – jak można wyczytać z kodu – wersja długowieczna o gwarantowanej emisji 10 000 godzin. Napis „Made in Germany” i data powstania (1962) sugeruje zakłady Siemens & Halske w Monachium, a zatem nie późniejszą, niższą o wiele jakościowo produkcję z wyprowadzonych do Czechosłowacji zakładów „Tesla for Siemens”. Oto oryginały z samego końca złotych czasów lampy. Długość anody identyczna jak u arystokratycznie sygnowanych Telefunken 801S i zabytkowych Philipsów, jednak tworzywo tylko względem tych ostatnich identyczne, natomiast względem Telefunkenów też wprawdzie matowe, ale jaśniejsze. Pozbawione widocznych srebrnych nitek wtopionych w te anody drucików i z większym żarnikiem oraz głębiej sięgającym getterem. Na pierwszy, ani nawet trzeci, rzut oka nic jednak szczególnego, toteż można zapytać: co te lampy w tym towarzystwie robią? Bo przecież nie są nawet z lat 50-tych… Ale to się niedługo okaże, a fachowa wycena mówi już co innego, opiewa bowiem na 2000 PLN. Poza tym „triple mica”, gwarantowany brak szumu, wyjątkowo staranne wykonanie, przeznaczenie militarne lub przemysłowe, a w kategoriach dzisiejszych przede wszystkim wielka rzadkość, rarytas.

Telefunken ECC801S

Tu natomiast sytuacja zgoła odmienna, bo niezależnie od wielkich pochwał dla Brimara i A2900 Gold Monarch to właśnie specjalne Telefunkeny w obiegowej opinii uchodzą za najlepsze. Otoczka informacyjna ich dotycząca jest niezwykle entuzjastyczna, podobnie jak o jeszcze sławniejszych (bo częściej używanych) ECC803S. Zapewne w następstwie estymy dla całego niemieckiego przemysłu, z jego Mercedesami, Porsche, BMW, Siemensem, Boschem, Bossem, Thyssenem i całą plejadą innych marek. „Made in Germany” uchodzi za synonim jakości, a w każdym razie udało się Niemcom takie wrażenie wywołać i utrwalić. Sam mam co do tego poważne wątpliwości, bo na przykład w mojej pralce Boscha urwał się bęben zaraz po ustaniu gwarancji i poszła na złom, ale to pewnie skutkiem chińskiego outsourcingu (offshoringu, mówiąc dokładniej) i obecnej mody na wszędobylską tandetę. Tymczasem lampa stara, sprzed półwiecza, z czasów gdy jeszcze Niemcy byli skuleni po przegranej wojnie, a nie tacy wpływowi i ważni. W efekcie ECC801S wyceniane są w sklepach internetowych gwarantujących jakość na $500 za parę, czyli po aktualnym kursie plus koszty wysyłki też koło 2000 PLN. Pod względem budowy niespecjalnie są te S-ki ciekawe, na pewno mniej niż Brimary, ale piszą o nich w samych superlatywach i że potrójna mika (lepszy dielektryk) oraz idealne sparowanie wewnętrznie, a zatem całkowicie cicha praca, bezszumna.

Pracujące umoszczone w gniazdeczkach.

Anoda ciemniejsza niż u Siemensa i Philipsa, z widocznymi nitkami elektrycznego obwodu i niespecjalnie dużym żarnikiem. Bez złotych nóżek, które w przypadku ECC81 miały jedynie Philips SQ oraz niektóre partie 10M  Mullarda. Ale za to z wywołującym dreszcz podniety „diamentowym” logo Telefunkena i sygnaturą 801S, tak jakby one decydowały… Lecz w pewnym sensie znaczek S to właśnie oznacza, świadczy bowiem, że lampa przeszła wyjątkowo dobrze drugi, dokładniejszy, selekcjonujący pod kątem jakości a nie samej przydatności do użycia test w zakładzie wytwórczym i w związku z tym otrzymała takie a nie zwykłe oznakowanie. Krótko mówiąc – wyjątkowo udane sztuki od znanego z jakości wytwórcy, ale nic tak nadzwyczajnego i nie tak wczesna produkcja jak w przypadku Brimarów. A wcześniejsza oznacza tu z reguły lepsza, bo później stawiano bardziej na tempo i niskie koszty.

Telefunken 5965 long anode

Na koniec ciekawostka, także z mojej kolekcji i też z tym podniecającym logo. Lampa z tej samej grupy, ale nie tylko z własnym oznakowaniem, lecz także nieco inna prądowo; mająca o jedną trzecią słabsze wzmocnienie (podobnie jak 5751 w odniesieniu do ECC83). To nie oznacza żadnych kłopotów, nie ma potrzeby dostrajania – wpina się i gotowe. Dźwięk jest nieznacznie cichszy, w praktyce o jeden krok krokowego potencjometru, a przy tym na swój sposób inny i w tej inności niezwykły. Inny nie tylko jednak sam dźwięk oraz współczynnik wzmocnienia, ale też budowa wewnętrzna, w postaci prawie dwa razy dłuższych i minimalnie jaśniejszych anod niż te u  pokrewnych 801S. (Podobno Brimar też robił wersję 5965 z długimi anodami, ale widziałem jedynie krótkie.) Ta dłuższa anoda robi wrażenie, bo może oznaczać lepszy dźwięk, podobnie jak niewielki, ukośnie napylony getter na szczycie, dwakroć mniejszy od obfitych u pozostałych. Albowiem  taki getter, nazywany czasami D-getterem (choć tak naprawdę D-getter oznacza inny kształt getter-ringu a nie napylonego na bańkę baru) też sugeruje lepsze brzmienie, aczkolwiek trudno orzec dlaczego – może dlatego, że oznacza przeważnie starą lampę. Sam produkt pochodzi też ze sławnej monachijskiej manufaktury, znakującej swoje wyroby diamentem na szkle, wywołującym takie podniety. Jednakże nie do końca w tym przypadku, jako że lampy o długich anodach pochodzące z początku lat 60-tych są wycenianie w internetowych serwisach jedynie na $200 za parę, a dołączony opis brzmienia powiada, że jest ono wprawdzie bardzo dobre, ale nie aż tak jak u najlepszych. Jasna z tego płynie nauka, że piszący na własne uszy lamp nie słyszeli, nie mając pojęcia o czym piszą, ale do szczegółów przejdziemy w stosownym czasie.