Recenzja: Grado GS1000e

   Czas rączo bieży, chyżo mijają lata, a wraz z nimi przemijają też i słuchawki. Nie wszystkie wprawdzie, bo klasyczne Beyerdynamic DT 48, po trosze z przekory, w największej mierze zapewne dla upamiętnienia, ale także z uwagi na ich cechy użytkowe, są produkowane od lat już kilkudziesięciu, ale życie rynkowe przeciętnych słuchawek nie trwa zwykle dłużej niż kilka. Firma Grado nie jest ani tak stara, ani nie produkuje słuchawek od tak dawna jak Beyerdynamic, ale też ma w dorobku takiego asa – model RS-1.

Historia tych RS-1 sięga 1996 roku, a opisywane tutaj GS1000 były niegdyś promowane jako ich następca, a mówiąc dokładniej – udoskonalenie – jako że RS-1 w produkcji pozostały. Wszystko to kiedyś już opisałem, bo recenzje zarówno RS1 jak i GS1000 można na łamach HiFi PHILOSOPHY odnaleźć, a ta obecna to już czwarty w mojej karierze opis tego ostatniego modelu. Mogłoby to więc być nudne, ale okazuje się nudnym nie być, a przynajmniej nie dla mnie, ponieważ słuchawki Grado nigdy nudnymi nie były, nie są i miejmy nadzieję, nie będą. Niejedno im można zarzucić, niejedno zarzucano, ale nie nudę. A nuda to w słuchaniu muzyki wróg najgorszy. Akurat dopiero co rzecz przerabiałem, porównując granie przy komputerze; najpopularniejsze obecnie, najbardziej co do dobrego brzmienia poszukiwane, krótko mówiąc – gorący towar. Słuchałem przy własnym komputerze wielu zestawień, lecz spośród tych które nie kosztowały dobrze ponad dziesięć tysięcy żadne nie było brzmieniowo tak zajmujące jak wieża ifi. A trzeba zauważyć, że wieża ta wcale nie była najlepsza pod względem brzmieniowej perfekcji. Inni za podobne pieniądze grali dokładniej, staranniej artykułując muzyczne frazy i bardziej fotograficznie rozdając muzyczne plany. A jednak to małe ifi podobało mi się najbardziej i najmocniej wciągało w muzykę. Było szybkie trójwymiarowe i porywcze. Muzyka w nim żyła, a nie tylko się opowiadała. Była jak żywa istota, a nie martwy, muzealny eksponat. Nikogo nie chcę namawiać, nikomu narzucać gustu. Każdy ma swoje potrzeby i swoją wyobraźnię. Sam jednak unikam jak mogę nudnych, zabijających precyzją technicznego rysunku i pozbawionych porywu wykonań. Dlatego wolę dyrygenturę Furtwanglera niż Toscaniniego czy Reinera i dlatego tak lubię słuchawki Grado. Bo one są właśnie żywe, spontaniczne, zwariowane. Uduchowione nawet, używające artystycznych wybiegów, uciekające od nudy i metody za sprawą ciekawych trików w stronę porywczości, skłębienia i szaleństwa. W każdym razie takimi dotąd były, a czy takimi zostały, to zaraz się okaże.

Przemiana oznakowana literką „e” oznaczającą „exquisite”, czyli ekskluzywność, dotknęła wszystkich słuchawek marki Grado, od modelu SR60 po PS1000. Nie jest to tym razem przemiana kosmetyczna, ograniczona do instalacji lepszego kabla, jak miało to miejsce przy przechodzeniu od modelu GS1000 do GS1000i, gdzie owo „i” właśnie oznaczało lepsze kable, przydane wszystkim słuchawkom Grado. Tym razem przemiana okazuje się gruntowna, bo dotyczy zarówno okablowania jak i samych przetworników, a także ich obudowy.

Technologia

Niektóre rzeczy się nie zmieniają. Tak jak opakowania Grado…

   Nie ma oczywiście sensu raz kolejny powtarzać dokładnych opisów budowy tych samych słuchawek, zawartych w poprzednich recenzjach. Kto z Grado GS1000 do czynienia jeszcze nie miał, niech uda się tam po naukę, bo daleko to nie jest. Wystarczy spacer do menu z recenzjami. Tu natomiast skupimy się na różnicach.

Grado nie rozpieszcza recenzentów i użytkowników zalewem informacji technicznych, choć trzeba przyznać, że w odróżnieniu od wielu innych pokazuje swoją fabrykę, od czego ci inni przeważnie stronią, ograniczając się najwyżej do pojedynczych zdjęć, nieodmiennie budujących atmosferę laboratoryjnej precyzji i chłodu, a miny tam wszyscy mają… Nie, wróć. Poniosło mnie. Całej miny się nie zobaczy, bo wszyscy tam mają maseczki na twarzach i tylko spojrzenia takie, jakby mieli za chwilę uzyskać po raz pierwszy w dziejach boską cząstkę. (To nie przenośnia – tak fizycy określają bozon Higgsa, podobno już odkryty, ale jeszcze nie tak na sto procent.) W odróżnieniu od tych laboratoryjnych chłodów i nastroju klonowania rzeczy nadludzkich, Grado przedstawia siebie jako coś w rodzaju fabryki instrumentów, gdzie ręka, oko i ucho mistrza ważniejsze są od zawijasów na oscyloskopach i obrabiarek numerycznych. U nich wszystko ma ludzki wymiar i bardziej rzemieślniczy niż laboratoryjny charakter. Tu nie powstają plastikowe atrapy muzyki i instrumenty z tworzyw sztucznych. Tu dzieje się sztuka a nie technologia. Ale od technologii przy produkcji słuchawek się nie uciecze. Można metodą warsztatową wykonać skrzypce, ale już nie fortepian, wymagający żeliwnej ramy. Kiedy jednak pominąć tę ramę, także fortepian wykonuje się bardziej rzemieślniczo niż przemysłowo (choć struna fortepianowa to też niezły kawałek metalurgii), a jak to w praktyce wygląda, można zobaczyć na filmach obrazujących proces produkcji u Steinwaya, który podobnie jak Grado nie stroni od prezentowania swojej manufaktury. Wszelako słuchawkowego przetwornika samym młotkiem, dłutem i pędzlem – że tym razem faktycznie użyję metafory – się nie sporządzi. Prasy, lutownice, wtryskarki i obrabiarki są tu niezbędne. Lecz ich niezbędność nie zastąpi pomysłowości i twórczej inwencji. Same one nie wymyślą przetwornika i nie wymyśli go także komputer. Najwyżej może udoskonalić. A pomysł na słuchawkowy przetwornik, jaki w 1989 roku miał założyciel firmy, Joseph Grado, owiany jest legendą i tajemnicą. Nie wiadomo jak i gdzie sam przetwornik się narodził, choć podobno inspiracją był jakiś koncert i pragnienie jego powtórzenia w doskonałej odtwórczo formie.

A tak konkretnie to: Grado GS1000e.

Nie wiadomo też jak dokładnie jest zbudowany i na czym polega jego wyjątkowość. Coś oczywiście wiadomo. Wiadomo, że jest „wentylowany”, że ma membranę z mylaru, duże tej membrany napięcie i duży skok. Że magnesy w wyższych modelach są neodymowe, a cewki nawijane z najwyższej klasy miedzianego drutu, który samo Grado u siebie sporządza metodą rozciągania i wyżarzania. Wiadomo też, że przetworniki te są z wyglądu cętkowane i nie chowane są za żadną materiałową kurtynką, tylko bezpośrednio widoczne i z czasem, w miarę użytkowania, z przyczyn nieokreślonych ciemniejące. Samo Grado podawało jedynie ich skuteczność, pasmo przenoszenia oraz impedancję; i na tym rozmowa się urywała, bo już na przykład wymiar średnicy, ani przekrojowy rysunek techniczny nie były znane. To się obecnie troszeczkę zmieniło, bo wprawdzie schematu technicznego wciąż nie ma, ale wiadomo już przynajmniej, że teraz przetwornik ma średnicę 50 mm. Wiadomo także coś bardziej istotnego. Wiadomo, że po raz pierwszy od momentu powstania są to przetworniki nie tylko odrobinę zmodernizowane, ale naprawdę gruntownie przeprojektowane. Z większą właśnie średnicą, ulepszonym materiałem membrany i nowymi cewkami, wymuszającymi większy rozmiar także na głębokość a nie tylko większą średnicę. A zatem inne pod każdym względem. Wszystko jest tutaj nowe, nawet klej do łączenia przetworników z obudową, przy czym zwraca Grado uwagę na własnej produkcji tworzywo SpaceBlack Polycarbonate, z którego wykonywane są korpusy przetworników, a które odznacza się szczególnymi właściwościami absorpcyjnymi, zdolnymi tłumić niechciane wzbudzenia i pogłosy. Mimo tej wielokierunkowej modyfikacji wygląd zewnętrzny pozostał na pierwszy rzut oka bardzo zbliżony, toteż trzeba mieć możliwość porównania i uważnie się przyjrzeć, by zmiany stały się oczywiste. A zmiany owe zdaniem producenta mają dawać przede wszystkim większą szybkość, finezję i precyzję. W sukurs przetwornikowi przychodzi też obudowa i kabel. W przypadku modelu GS1000e jest to kabel dwunasto a nie ośmiożyłowy, czyli po sześć a nie cztery żyły na kanał. A że kable dla słuchawek i rzecz jasna także głośników naprawdę są ważne, nie muszę chyba nikogo kto miał z tym w praktyce do czynienia przekonywać. Zmiana kabla oznacza tu bardzo często zupełnie inne brzmienie, nieraz dramatycznie wręcz inne, kompletnie odbiór danych głośników czy słuchawek przewartościowujące.

A przecież wytrzymalsze i zdecydowanie bardziej szykowne opakowanie można nabyć za kilkadziesiąt złotych…

Co do tego, że kabel w Grado GS1000e zmieniono, nie może być wątpliwości, bo jest grubszy i cięższy, a udawanie że nie ma on dwunastu żył na dłuższą metę byłoby nonsensowne, bo wielu użytkowników samodzielnie przerabia wtyki na symetryczne, ilość i jakość przewodów przy okazji sprawdzając. Także modernizacja samego przetwornika nie kończy się na słowach. Wystarczy popatrzyć na zdjęcia. Nie nastręcza też obaw o autentyczność kwestia zmiany obudowy, choć ta niewątpliwie jest subtelniejsza. Kształt i rozmiar pozostały bowiem te same, natomiast zmienił się nieco surowiec. Wciąż jest nim wprawdzie mahoniowe drewno, poddano je jednak dalece bardziej zaawansowanej technologicznie procedurze suszenia i uzdatniania, co znajduje wyraz w innym wyglądzie – pozbawionym powłoki lakierniczej, a w związku z tym bardziej surowym i matowym, choć jednocześnie jasno dającym do zrozumienia, że jest to drewno starannie materiałowo obrobione, a nie tylko śmignięte na obrabiarce. Sprawia wrażenie wyprażonego, przywołując ciekawe odczucia wizualne.

Odnośnie wszystkich tych przemian nasuwają się dwie uwagi. Pierwsza dotyczy wielokrotnie poruszanej kwestii zawieszenia muszel. Tej sprawy nie tknięto, a chociaż lekkie mahoniowe muszle Grado GS1000 nie są na to szczególnie narażone, to jednak nawet w ich przypadku mocowanie pozwalające zafiksować ustawienie, choćby za pomocą jakiejś śrubki bądź nakrętki, niewątpliwie komfort użytkowania by podniosło. Trzeba tu bowiem przy okazji zauważyć, że nowe GS1000e są nieznacznie ale jednak odczuwalnie cięższe od GS1000i, gdyż ciągnie je w dół cięższy wyraźnie kabel, a przetworniki także są nieco cięższe. Druga sprawa to oplot kabla, a dokładniej brak oplotu. Miałem do czynienia z Grado GS1000 zaopatrzonymi w mający oplot kabel od Moon Audio i prezentowały się moim zdaniem lepiej. Nowe AKG K812 mają wprawdzie kabel dalece jeszcze tandetniejszy niż ten od topowych modeli Grado, ale proponowałbym sięganie tutaj po inne wzory. Bo wprawdzie zdecydowanie grubsza część kabla biegnąca od trójnika do wtyku jest solidna i niepodatna na odkształcenia, to jednak cieńsze przewody prowadzące od trójnika do muszel mają tendencję do dość paskudnego marszczenia, czego dodatkowym patronem jest fakt, że muszle te mogą bez żadnych ograniczeń obracać się wokół osi prowadnic, tak więc skrętność nie natrafia tu na żaden opór. Pomimo wielkiej staranności w obchodzeniu nie uniknąłem tego marszczenia, które, co ciekawe, w modelu GS1000i się nie pojawiło, co dosyć jest osobliwe, a wynika prawdopodobnie z większej sztywności i grubości nowych przewodów.

A wracając do przedmiotu naszej recenzji, to na pierwszy rzut oka ciężko znaleźć jakieś znaczące różnice względem poprzedniczek.

Tak więc postulatem na przyszłość, miejmy nadzieję nieodległą, pozostaje poprawa zawieszenia w postaci blokowania obracalności i przesuwu w pionie oraz zaopatrzenie przewodów w oplot. Jako swoiste memento zamieszczam także na zdjęciach dostarczoną przez kolegę Marcina wraz ze słuchawkami GS1000i (za co wielkie podziękowanie, bo bez tego byśmy błądzili) drewnianą kasetkę „Made in Poland”, której cena oscyluje w okolicach trzydziestu złotych, a więc dziesięciu dolarów. Jest równie ekologiczna co tekturowe pudełko i naprawdę niewiele droższa. A czy prezentuje się lepiej, niech sam każdy osądzi.

Brzmienie

Przy komputerze ze wzmacniaczem Questyle

Których nomen omen nie mogło zabraknąć w tym teście.

   Zacznijmy jak niemal już zawsze od komputera, który pomału staje się głównym domowym ośrodkiem słuchania muzyki. Jeszcze te tradycyjne audiofilskie mateczniki, zanurzone w głębokich fotelach i rozparte na otomanach z pilotami w dłoni się opierają, ale coraz częściej władzę nad muzyką przejmują komputerowe myszy, a chłoną ją wpatrzeni w ekran audiofile nowego chowu. Tak i my, chcący się o tych nowych Grado dowiedzieć jak najwięcej, musimy się nasłuchać zarówno po mysiemu jak i pilotowemu, by jak najszersze sprawozdanie móc innym przedłożyć. Usiadłem przeto przy komputerze, mysz zacności wielkiej od Logitecha ująwszy i muzykę jąłem prokurować za pośrednictwem karty dźwiękowej Asus Xonar Essence STX, od której sygnał wzdłuż przewodów Acoustic Zen Matrix Reference ku wzmacniaczowi Questyle CMA 800R bieżał i do słuchawek już gracko wzmocniony przechodził. A wzmacniacz ów pośród innych ma i takie zalety, że do słuchawek Grado brzmieniowo dobrze pasuje i jeszcze dwie ich pary naraz prawie bez utraty jakości sobie podpinać pozwala, a że my akurat dwie – nowszą i starszą – potrzebowaliśmy porównać, to i chwała mu za to, i podziękowanie. Tak jeszcze tylko rzucę, że interkonekt od Acoustic Zen okazał się naprawdę pyszności i jak za swoje niewielkie pieniądze godzien ze wszech miar jest polecenia, a teraz już o samych słuchawkach.

Jeżeli się komuś zdaje, że wszystkie te zabiegi wokół Grado GS1000e to tylko marketingowy pic, lanie wody i próby zwrócenia na siebie uwagi, to pozostaje w mniemaniu błędnym. Różnica była słyszalna natychmiast i nie mogło być cienia wątpliwości, że te nowe grają inaczej. Ślepy test na spokojnie do przejścia, a co do skutków owej przemiany dla posiadaczy starszych wersji i ewentualnych nabywców nowej, to oczywiście nie mnie decydować o czyichś gustach, ale chyba łatwo będzie na podstawie opisu wyciągać wnioski.

Jedna różnica jest jednak znacząca – zupełnie nowy, 50 mm przetwornik (tu widoczny po lewej stronie).

Albowiem różnice odnoszą się nie tylko do jakichś poszczególnych konkretów, ale przede wszystkim do całego stylu. A to z tej racji, że dawniejsze Grado GS1000i grają bardziej poetycko i spokojniej. W pierwszej chwili uderza jednak zwłaszcza to, że grają wyraźnie ciszej. Różnica pod tym względem okazała się spora, a co za tym idzie porównanie każdorazowo wymagało wyrównywania potencjometrem, co nie jest wcale takie banalne, jako że trudno w sekundę znaleźć identyczny poziom, a jak wiadomo różne poziomy potrafią dawać diametralnie różny odbiór nawet w odniesieniu do tej samej pary słuchawek. Odłóżmy jednak tę trudność – jakoś tam sobie dawałem radę i mimo niej obraz szybko wyłonił się jednoznaczny.

Z rzeczy dużych jak autobusy trzeba wskazać przede wszystkim właśnie na styl. Dawniejsze Grado grały takim, który na tle nowych najprędzej nazwałbym nostalgicznym. Z pewną zadumą i melancholią, tym charakterystycznym dla nich basowym tłem i wyrazistością doskonale się wprawdzie uwidaczniającą, ale wykończoną łagodnie pośród długo ciągnących się brzmień i w miarę spokojnego łopotania sopranów. Potrafiły wprawdzie cykać i nie brak im było chwilami pikanterii oraz kontrastowości, ale główna linia melodyczna szła płynnym, nostalgicznym, pełnym zadumy torem, podkreślającym smutek tego co smutne i nadającym pewnej refleksyjności nawet pogodnym utworom. Styl nowych Grado był natomiast  całkiem odmienny. Atakujący i agresywny, o wiele szybszy, bardziej kontrastowy i bez basowego tła. Ich gra w przypadku szybkich utworów przypominała ukazywany nieraz na starych filmach widok z ogromną prędkością wirujących kół i tłoków parowozu, podczas gdy stare Grado bardziej jakby przez dźwięk szybowały niźli pędziły. Pierwszy plan starych był też bardziej cofnięty, a wokale bardziej wtopione w całość i pomimo świetnej wyrazistości bardziej uzupełniające partie instrumentalne niż wysuwające się na plan pierwszy. W nowych Grado wokal był natomiast bardziej krzykliwy i się narzucający, taki bardziej właśnie na pierwszym planie i przed orkiestrą.

Większy przetwornik zaowocował drobnymi zmianami w profilowanieu komory akustycznej.

Z uwagi na bardzo szybkie samo z siebie, a także jaskrawe i mocno kontrastowe granie wzmacniacza Qustyle, nie popartego tutaj niestety żadnym wysokiej klasy przetwornikiem, mogącym podnieść kulturę ogólną i dorzucać melodyjności, styl dawnych Grado wydał mi się do tego komputerowego zakątka bardziej pasujący, ponieważ go uzupełniał a nie podwajał jego przymiotów. Granie z nowymi GS1000e niewątpliwie mogło imponować wyrazistością, przejrzystością, szybkością i dynamiką, choć z drugiej strony miłośnicy silnie zaznaczającego się basu mieliby im jego brak raczej za złe. Mnie jednak bardziej doskwierało odejście od melodyjnej zadumy, akurat do wzmacniacza Questyle wybitnie pasującej; dźwigającej całe jego granie na wyższy poziom.

Początek nie wypadł zatem spektakularnie, choć trzeba brać pod uwagę, że najlepsza wprawdzie na rynku, ale jednak tylko amatorska karta dźwiękowa Asusa nie może zastąpić dobrego przetwornika, tak więc nawet z porządnym wzmacniaczem nie stworzy duetu, który moglibyśmy zaliczyć do wybitnie grających. To granie było tylko dobre, a do jego stylu okazał się lepiej pasować ten melodyjniejszy przekaz oferowany przez starsze Grado. W każdym razie moim zdaniem.

Odsłuch cd.

Z odtwarzaczem Ayona i wzmacniaczem Phasemation

Pozostaje jeszcze tylko wspomnieć o nowym, dwunastożyłowym kablu, który niedość że cięższy, to jeszcze mnie się niemiłosiernie…

   Japoński Phasemation to w znacznej mierze odpowiednik chińskiego Questyle. Także symetryczny, chociaż już w pojedynkę, a nie jak tamten samowtór, i także posiadający dwa wyjścia duży jack, których jednoczesne obciążanie niemal nie powoduje różnicy w brzmieniu, co bardzo jest na rękę wszelkim porównaniom. Także przy tym bardzo zasobny prądowo i jeszcze mający czterostopniowe dopasowanie impedancyjne oraz regulację twardości brzmienia. Dałem mu, wyrażając się w audiofilskiej gwarze, tak zwany full wypas, to znaczy podpiąłem do dzielonego CD Ayona symetrycznymi kablami Siltech Royal Princess i wetknąłem w pupkę kabel zasilający Fadel Art Reference Two, przypominając sobie zarazem, że firma Fadel Art niestety zbankrutowała, a los jej właściciela, maestro Jeana M. Fadela, pozostaje nieznany. Krążą nawet słuchy o jego śmierci, co byłoby wielką stratą. Przy okazji jeszcze napomknę, że z dzielonym Ayonem były pomiędzy poprzednią a obecną recenzją dalsze przygody, lecz ostatecznie został on już na wylot przejrzany i niczym raczej nie będzie w stanie więcej zaskoczyć, bo nie pozostały mu żadne opcje do tego zaskakiwania poza ewentualną wymianą lamp; ale o tym będzie w zbliżającej się jego własnej recenzji. Grał w każdym razie jeszcze lepiej niż ostatnio, sycąc Phasemation świetnym sygnałem.

Opowiemy sobie teraz na pytanie, ile dały te wszystkie nowinki w nowych Grado?

W tych warunkach sam wzmacniacz zagrał o wiele melodyjniej i bardziej analogowo niż wydany na pastwę komputerowej karty Questyle, a miało to silne przełożenie na wzajemne relacje pomiędzy nową a starszą wersją Grado GS1000. Tym razem bowiem bardziej romantyczna nuta starszej nie była już tak potrzebna, a nowszy styl energicznej szybkości mógł w pełni rozwinąć skrzydła. W efekcie stanąłem przed dylematem: bronić owego dawnego stylu, który zawsze tak mnie urzekał, czy optować za nowością, która tryskała energią i imponowała szybkością. Nie mówię tutaj o jakimś oficjalnym stanowisku, mającym się pojawić jako konkluzja recenzji, tylko o takim poczuciu wewnętrznym, które zawsze budzi się w nas ilekroć dokonujemy porównań i wyborów. Oczywiście najłatwiej byłoby wyliczyć przewagi nowej wersji nad starą i zakończyć porównanie klasyczną, znaną z niezliczonych przykładów konstatacją, że świetne od zawsze (tym razem Grado GS1000) są teraz jeszcze lepsze, tak więc kupujcie, kupujcie, kupujcie. Nie chcę popadać w tego rodzaju rutynę, jednakże gdybym nawet tak napisał, nie byłby to fałsz zasadniczy. Nie byłby to nawet fałsz w ogóle, bo nowa wersja na pewno może się bardziej podobać i mnie także w wielu wypadkach i pod wieloma względami bardziej się podobała. Bardziej podobała się też Marcinowi, który przyniósł starsze Grado do porównania, i bardziej także początkowo synowi, który razem z nim słuchał. Mnie również przez większą część wieczoru z Phasemation podobała się bardziej, ale były też od tego znaczące wyjątki.

Co by nie było, to tak stare jak i nowe Grado nie będą mogły narzekać na brak pozytywnych, audiofilskich bodźców.

Na pewno nowe Grado są bardziej przejrzyste i na pewno są szybsze – nawet wyraźnie – a także bez wątpienia bardziej ze swoim brzmieniem się narzucają. Wręcz są natarczywe, pędzące jak szatan i niesamowicie w dodatku klarowne, z widzialnością na przestrzał. Porównałem je do AKG K812 i te także świeżego chowu profesjonalne flagowce, zasobne w wyjątkowo mocne przetworniki, okazały się nie mieć nad nową propozycją Grado żadnej w tych aspektach przewagi. Bardziej nawet były skupione na melodyce, a mniej na szybkości i wyraźności. Nie akcentowały tak mocno szczegółów, a zwieńczenie sopranowe prezentowały bardziej w stylu dawniejszych Grado; tak falująco a nie migotliwie i z rozedrganiem. Ilekroć puszczałem jakiś utwór w którym szybkość dźwięku miała jakiekolwiek znaczenie estetyczne, tylekroć Grado GS1000e prezentowały się jako najlepsze, bo najbardziej pędzące i ekscytujące. Na ich tle dawna wersja, tak kiedyś chwalona za szybkość, jawiła się jako wręcz ospała. Z wolniejszym narastaniem i mniejszą amplitudą. A także z bardziej zaznaczającym się co do istnienia medium, którego basowe tło powodowało zgęszczanie się dalekich planów, kontrastujących efektownie z przejrzystością tego co bliższe. Takiego zgęszczania u tych nowych nie było, tylko wszystko widoczne, klarowne i wyraziste. Bez basowego tła i w związku z tym bardziej w stylu właśnie K812 niż własnego poprzednika.

A to za sprawą naprawdę pokaźnej kolekcji wyśmienitej aparatury towarzyszącej.

I wszystko to było popisowe, pełne werwy, rytmu i nieustającego ataku, co każdej szybszej muzyce i każdej opartej na rytmie dawało w ich kreacji przewagę – i to taką naprawdę odczuwalną. Rockowe kawałki i wszystko co ma epatować tempem w tych nowych „e” imponowało czasem reakcji i porywczością. Cwałowało, pędziło, unosiło słuchacza. Aliści rzeczy nostalgiczne, pełne zadumy, refleksji i powolnego budowania nastroju lepiej się sprzedawały w kreacji „i”, gdzie dominowała powaga i spokój. Melancholijna potęga szła wolniej wprawdzie ale dostojniej, z mocniej zaznaczającą się melodyką i przejmującą atmosferą tego kłębienia w dali – pewnej mroczności i nieoczywistości zdarzeń. I na tym właśnie polegał dylemat wyboru między starością a młodością. Całkiem jak w życiu – to co młode było żwawsze i spontaniczniejsze, ale bezrefleksyjnie płoche, a to co stare powolniejsze, ale bardziej zamyślone i oddane poważniejszym nastrojom. Ideałem byłaby synteza szybkości z refleksją, ale codzienność zwykle nie oferuje takich pereł. Trzeba wybierać na zasadzie kompromisu, coś zyskując a coś w zamian tracąc, bo życie to zwykle bolesna sztuka wyborów i ustępstw. Zarazem trzeba napisać, że alternatywa była tutaj wyjątkowo niewdzięczna, bo szybkie utwory zdecydowanie bardziej podobały mi się w kreacji „e”, a powolne w „i”, co rodziło chęć posiadania jednych i drugich.

Odsłuch cd.

Z odtwarzaczem Ayona i Cary CAD-300 SEI

I żeby jeszcze bardziej namieszać, swoje trzy grosze do odsłuchu dorzuciły flagowe AKG.

   Akurat się ten wzmacniacz pojawił, to co sobie będziemy żałowali. Od praczasów wiedzianym powszechnie było, że słuchawki Grado najlepiej pasują do wzmacniaczy lampowych, to niech on i Twin-Head będą ostatecznymi rozjemcami w sporze pomiędzy dawnymi a nowymi laty.

Cary jest teraz sprzedawany z lampami mocy Golden Lion, co jest jedynie pozostałością nazwową odkupioną od legendarnej marki Marconi – Great Britan, realizowaną fizycznie w fabrykach rosyjskich na zlecenie biznesu amerykańskiego. Na ile są te 300B odkupionego Golden Liona udane, to będziemy dopiero sprawdzać w recenzji samego wzmacniacza, porównując je z KR Audio i Takatsuki Electric, a teraz musimy brać je takimi jak dają, bez żadnego grymaszenia. Niezależnie jednak od tego zastrzeżenia trzeba zauważyć, że wzmacniacz miał w tym momencie zaledwie kilka godzin przebiegu, co musiało się odzwierciedlać w surowości brzmienia i się odzwierciedlało. Nie było to wszakże takie całkiem bez sensu w wymiarze poznawczym, jako że zaraz miał nastąpić kompletnie wysmażony Twin-Head, dla którego surowy jeszcze Cary był niczym krwisty befsztyk naprzeciw wysmażonego.

Owa lekka surowość powinna przypominać stylistycznie sytuację przy komputerze, ale tamte doznania nie do końca się powtórzyły. Cary bowiem okazał się bardzo energiczny i z bardzo szeroko rozpiętą dynamiką, a przy tym źródło miał wyższej jakości. Podpiąłem go Harmonixem Improved, tak bez żadnej kalkulacji tylko na zasadzie, że akurat pierwszy się napatoczył, choć z drugiej strony to raczej kabel łagodzący i wypełniający, a zatem nowicjuszom bardzo na rękę. Nas jednak interesują w tym momencie głównie słuchawki a nie wzmacniacze, tak więc skupmy się na nich.

Prawdę rzekłszy, za wiele do powiedzenia nie ma, bo nic nowego się nie pokazało. Stare Grado ciągle były cichsze, bardziej aksamitne, bardziej powłóczyste i bardziej przestrzenne, a także z mocniejszym basem. Naprzeciw nich nowe grały dużo głośniej, dużo szybciej, bardziej zawadiacko i dynamicznie. Górną linię melodyczną miały bardziej poszarpaną, a bas bardziej ukierunkowany na rytm i prędkość niż na głębokie schodzenie.

Słowo o samej głębokości w odniesieniu do brzmienia. Jedne i drugie słuchawki grały bardzo głębokim, świetnie nasyconym dźwiękiem, tak więc nie należy podejrzewać, że te nowsze są jaśniejsze i jazgotliwe. Jednakże nie sposób też nie zauważyć, że te nowe mają wyższą tonację. Zdecydowanie większy nacisk kładą na górne rejestry, w żadnym stopniu ich nie cofając ani łagodząc. Tych sopranów miały naprawdę dużo, więcej nawet niż stale brane do porównania flagowe AKG, co jednak nie znaczy, że brakło tym sopranom kultury i innych cech pożądanych. Przeciwnie, bardzo okazywały się efektowne i dzięki nim cały przekaz skrzył się i bardzo świeżo wyglądał, a także nabierał tempa, niczym lisztowski popis błyskawicznego palcowania wysokich nutek, doskonale znany i stanowiący wyzwanie dla wszystkich wirtuozów. Dochodziła do tego lepsza przejrzystość – taka na wskroś – a co za tym idzie jednoznaczne odejście od charakterystycznego dla starszych wersji kłębienia się dalekich planów, ech wszelakich spiętrzonych i mrukliwego, stanowiącego wszechobecną niemal dekorację basu, tworzącego wraz z tym kłębieniem swoistą atmosferę przymroczonej tajemniczości i wyjątkowo gęstego esencjalizmu. Miast tego nowa wersja proponowała sopranową strzelistość, krystaliczną przejrzystość i rytmiczne tętnienie w o wiele szybszym tempie. Inna też była proponowana przez nią scena, co wraz z tą szybkością, przejrzystością i sopranowością stanowiło clou nowości. Nowe GS1000e grają bowiem trochę jak w stylu RS-1. Kiedy w 2006 roku pierwsze GS1000 się pojawiły, niektórzy narzekali na ich daleko odsunięty pierwszy plan i wielki spektakl sceniczny rozpościerający się daleko przed słuchaczem w miejsce jego poczucia bezpośredniej obecności na scenie. No cóż, nie można mieć zarazem deszczu i pogody. Albo wielka scena i rozległe plenery widziane z jakiegoś podwyższenia, albo bezpośrednie uczestnictwo i wmieszanie się w tłum z otoczeniem na wyciągnięcie ręki. W tej mierze nowe Grado próbują znaleźć złoty środek. Nie wrzucają nas na scenę, a tylko pierwszy plan przybliżają i wyciągają wokalistów przed muzykę, a cały plener próbują zachować w dużej formie, jednak bez tego wsparcia ze strony pogłosów i spowijającego dal mroku, co nie pozwala im budować tamtej atmosfery tajemniczego ogromu.

I w sumie wypada powiedzieć, firma Grado starała się odnaleźć złoty środek – coś pomiędzy przejrzystością K812, a muzykalnością GS1000i.

W efekcie scena ląduje bliżej i okazuje się mniejsza. Widać ją za to na wskroś i jeżeli ktoś nie lubi muzycznych niedomówień tylko chce mieć wszystko dokładnie na oku, to tutaj znajdzie czego mu trzeba.

Z ASL Twin-Head

Po tak szczegółowych porównaniach na trzech doskonałych wzmacniaczach uzupełnianie tego kolejnym to już tylko kosmetyka. Nic nowego nie miało się prawa ukazać i nic się nie ukazało. Pojawiły się oczywiście różnice w sposobie gry obu urządzeń lampowych, ale ich charakterystykę musimy odłożyć do czasu aż się Cary wygrzeje, czyli do jego własnej recenzji. Tyle tu można napisać, że oszlifowany i wyprażony latami użytkowania Twin-Head był z natury rzeczy bardziej przyjazny wersji GS1000e w tym sensie, że potrafił łagodzić jej zawadiackie maniery i narowistą porywczość. Wcale jednak nie było tak, że z Cary lepiej wypadły Grado stare, a z Twin-Head nowe. Nic z tych rzeczy. Bo weźmy taki przykład: Płyty XRCD uważane są za najlepsze i faktycznie dawkę bitów od zwykłych większą mają. Dlatego czas nagrania z reguły jest u nich krótszy, bo je to oczywiście czasowo ogranicza, wcześniej wyczerpując dostępną pojemność. Ale nie w tym rzecz, bo nie tylko ilość bitów decyduje o jakości nagrania. Decyduje także inżynieria operowania sceną i dynamika. Kwestie sceniczne tu pominiemy, a skupimy się na dynamice. Jak mówiłem Grado GS1000e są znacznie dynamiczniejsze niż GS1000i. Z kolei płyta XRCD Vienna, z nagraniami złotych czasów wiedeńskiego walca, jak to już kiedyś było mówione przy okazji porównywania słuchawek elektrostatycznych z dynamicznymi, dynamikę ma nienaturalnie spłaszczoną, co jest wprawdzie generalną zasadą sposobu prezentacji przez wszystkie niemal płyty CD, jednak zaznaczają się w odniesieniu do tej siły spłaszczania wyraźne różnice indywidualne, a poza tym są od tego chlubne wyjątki, które niezwykle cenię. Niektóre wydawnictwa wręcz ostrzegają, że ich płyty nie zostały dynamicznie skompensowane i każą brać to pod uwagę przy ustawianiu siły głosu. A dynamika jest jednym z elementów kluczowych i osobiście nie znoszę kiedy flet okazuje się grać prawie równie głośno jak cała orkiestra, a ludzkie głosy są głośniejsze od saksofonów i puzonów. A już szczególnie nie znoszę kiedy forte jest tylko trochę głośniejsze niż piano, bo wówczas z muzyki robi się błazenada i jakieś kretyńskie lelum polelum. Tego rodzaju błazeńską karykaturę płyta Vienna, za ciężkie w dodatku pieniądze nam oferuje i jedynym dla niej ratunkiem pozostaje wsparcie sprzętowe.

GS1000e to nie żaden odgrzewany kotle, tylko odważna i całkiem udana próba unowocześnienia brzmienia, które firmę Grado lata temu wyniosło na audiofilski piedestał.

No i tu nie da się ukryć, że Grado GS1000e tego rodzaju wsparcie oferowały w dużo większym rozmiarze niż GS1000i, a w efekcie pomimo mniejszej sceny i mniejszego czarowania zawsze w ich kreacji wypadała wyraźnie lepiej, zarówno z Cary jak i z Twin-Head. Nie było zatem generalizacji ani w odniesieniu do wzmacniaczy, ani gatunków muzyki. Była jedynie w odniesieniu do dynamiki zawartej na samych płytach, a to w tym sensie, że te dynamicznie kompletnie skopane zawsze wypadały lepiej na nowych GS1000e. Reszta pozostawała kwestią wyborów i oczekiwać słuchającego.

Podsumowanie

   Grado się postawiło. Tak samo jak kiedyś w przypadku modelu PS1000 postanowiło pokazać, że inni – w domyśle bogatsi i więksi – wcale nie muszą być lepsi, a sztuka konstruowania najwyższej klasy słuchawek nie jest im obca. Legendy o brzmieniu Grado nie wzięły się wszak z niczego, a popularność sama nie przyszła. Jednocześnie w obliczu gęstniejącego tłoku na słuchawkowym rynku trzeba się było pokazać od jak najlepszej strony i czymś nowym zabłysnąć.

Słuchawki z serii „e” wydają się być skrojone głównie pod młodzieżowe gusta – odbiorcy lubiącego mocne kontrasty, szybkość, żywioł i dynamiczne popisy. Niepodobna oczywiście ocenić, na ile brzmienie to było zabiegiem z góry zamierzonym, a na ile jedynie pochodną udoskonaleń technicznych, zmierzających do zwiększenia efektywności, dynamiki i szybkości. Zmiana jest w każdym razie na pewno bardzo odczuwalna. Dość powiedzieć, że wyrównanie poziomów dźwięku oznaczało dla wersji starszej aż trzy przeskoki na krokowych potencjometrach Twin-Heada. Zmienił się też cały styl grania, przy czym efektywność, dynamika, szybkość i przejrzystość na pewno uległy poprawie. Tonacyjny środek ciężkości przesunięty został w górę, a powłóczysty, mrukliwy bas zastąpiony bardziej żwawym, przestrzennym. Partie wokalne są teraz ulokowane bliżej słuchacza, podobnie jak cały front sceny. Wszystko widać na wylot i wszystko bardziej wibrując się ekscytuje. Soprany migoczą, a linia melodyczna bardziej jest poszarpana, niczym lustro wody nie samym falowaniem spokojne, tylko marszczone podmuchami wiatru. To rzeka w górnym biegu, pieniąca się i kaskadami szalona, a nie łagodna, szeroko rozlana i uchodząca w bezkres tajemniczego morza, stapiającego się w jedno z otchłanią nieba.

A na deser – Questyle CMA800R napędzany „pytonową” zasiłką marki Velum 🙂

Co do mnie, to byłbym raczej za tym, by obie wersje możliwe były jednocześnie do kupienia, bo naprawdę zasadniczo się różnią, a wybór nie jest oczywisty. Ale gdybym sam musiał wybierać, wybrałbym tę starszą, bo sam nie jestem już młody i bardziej ku refleksji się skłaniam. Nie to, że nie doceniam walorów tego świetnego tempa wspartego dynamiką. Raczej chodzi o to, że starsza wersja była bardziej swoista i jedyna w swoim rodzaju. Nie istniały drugie słuchawki oferujące podobne brzmienie. Natomiast te nowe, choć niewątpliwie spektakularne i zdolne dynamiczną porywczością przeganiać nawet AKG K812, są jednak podobniejsze do innych, takie zwyklejsze, bardziej sztampowe. Nie zaskakują niepowtarzalnością klimatu, tylko pędząc czarują szybkością tego pędu i piskiem opon na wirażach. Dynamikę mają przy tym wspaniałą i ona najbardziej mnie do nich przekonywała, ale brak nieskończonej tajemnicy ogromu i szybowania przez muzyczne przestworza jednocześnie zasmucał. Najlepiej mieć oczywiście jednie i drugie, bo pewne utwory na GS1000i wypadały zdecydowanie lepiej, a inne podobnie zdecydowanie w kreacji GS1000e, tak więc całkowitej jednoznaczności wyboru nie było. W każdym razie nie w moim przyswajaniu muzyki.

Na koniec dodam, że w momencie kończenia recenzji Grado GS1000e miały na liczniku jakieś sto kilkadziesiąt godzin, tak więc bardzo możliwe, że z czasem ich styl ulega mniejszej czy większej przemianie, czego sprawdzenie pozostaje sprawą przyszłości.

I całkiem już na koniec uwaga techniczna. Lepiej grają gdy je przesunąć do przodu. Dokładnie na odwrót niż Pandora Hope.

W punktach:

Zalety

• O wiele łatwiejsze do napędzania.
• A więc nietrudne nawet dla urządzeń przenośnych.
• Wspaniała szybkość.
• Wspaniała dynamika.
• Wspaniała przejrzystość.
• Popisowa szczegółowość.
• Otwarta, bardzo się zaznaczająca sfera sopranowa.
• Podkreślone partie wokalne, lepiej teraz wydobywane z muzycznego tła.
• Jak zawsze najwyższej miary swoistość głosów i wyraźność artykulacji.
• Rytmiczność.
• Szybki, przestrzenny bas.
• Brak tego basu na obszarach pozabasowych.
• Udoskonalone i większe przetworniki.
• Dwunastożyłowy i dłuższy o kilkadziesiąt centymetrów kabel.
• Poprawiona obróbka elementów drewnianych.
• Cena nie poszła w górę.
• Legenda Grado.
• Polski dystrybutor.

Wady i zastrzeżenia

• Mniej klimatyczne od wersji poprzedniej.
• Mniejsza scena.
• Bardziej postrzępiona postać dźwięku.
• W efekcie spadek muzykalności.
• Nie tak nisko schodzący i nie tak wszechobecny bas.
• Cięższe.
• Nie poprawiono zawieszenia.
• Skręcające się kable prowadzące do muszel.

 Sprzęt do testu dostarczyła firma:

Strona producenta:

Dane techniczne:

• Słuchawki dynamiczne o budowie otwartej.
• Wentylowane przetworniki o średnicy 50 mm.
• Pasmo przenoszenia: 8 Hz – 35 kHz.
• Czułość: 99,8 dB
• Impedancja: 32 Ω.
• Dopasowanie przetworników: 0,5 dB.
• Kabel dwunastożyłowy z miedzi UHPLC – OFC (ultra high purity, long crystal – oxygen free cooper).
• Cena: 4400 PLN.

System:

• Źródła: PC, Ayon CD-T/Ayon Sigma, Cairn Soft Fog V2.
• Słuchawki: AKG K812, Grado GS1000i, Grado GS1000e.
• Wzmacniacze słuchawkowe: ASL Twin-Head Mark III, Cary Audio CAD-300 SEI, Questyle CMA R8000, Phasemation EPA-007.
• Interkonekty: Acoustic Zen Absolute Copper, Acoustic Zen Matrix, Acrolink 8N-2080III Evo, Harmonix HS-101 Improved,TaraLabs Air1.
• Kondycjoner: Entreq Powerus Gemini.