Recenzja: Final Audio Design Pandora Hope VI

   Nie wiem ile jest jeszcze na świecie marek, o których w Polsce nikt prawie nie słyszał, a które wyłaniają się niespodzianie, niczym atomowe łodzie podwodne po udanej symulacji ataku, by naigrawać się z nieświadomych ich obecności celów. Takie lekcje zmuszają do pokory, a już zwłaszcza recenzentów pragnących uchodzić za znawców. Cóż to bowiem za znawca, dla przykładu słuchawek, który nie wiedział o istnieniu firmy produkującej słuchawki, na dodatek firmy japońskiej, istniejącej od dawna i oferującej wyroby najwyższej klasy. Tak więc nie pozostaje nic innego jak posypać głowę popiołem i przystąpić do odprawiania pokuty.

Nie jest wprawdzie tak, że o firmie Final Audio Design niczego nie wiedziałem, jednakże samo nazwa nie przykuła mojej uwagi, odmiennie od jednego z jej produktów –  najdroższych bodaj w dziejach słuchawek dynamicznych, Muramasa VIII. Nie chce mi się przeliczać czy żądane za nie w nieodległym całkiem czasie osiem tysięcy dolarów, to mniej czy więcej niż dwa i pół za Sony MDR-R10 w 1989, ale tak na oko kwoty wydają się zbliżone. Te Muramasa VIII narobiły w ostatnich latach sporego szumu, doskonale wywiązując się z przypisanej im w założeniu roli zwrócenia na swego twórcę światowej uwagi. Szum faktycznie się podniósł, pojawiło się sporo migawek informacyjnych, a na forach audio powymieniano liczne i niejednokrotnie namiętne opinie. Wielu pukało się w czoło, inni wzruszali ramionami, a fama szła i ogromniała. I o to właśnie chodziło. Czasu minęło niewiele, a wszyscy pseudo znawcy, znawcy, super znawcy oraz zwykli amatorzy słuchawek już teraz wiedzą, że istnieje w Japonii firma Final Audio Design, oferująca wysokiej klasy słuchawki.

Nie wiem na ile Final Audio jest firmą znaną w samej Japonii, ale można podejrzewać, że znaną jest dobrze, bo powstało w 1974 roku i ma na koncie wiele audiofilskich wyrobów, o których śmiało można powiedzieć, że nosiły cechy wyczynowe. Zaczęło się dosyć skromnie, a przy tym identycznie jak w przypadku Grado i Audio-Techniki, to znaczy od wkładek gramofonowych. Na przestrzeni 40 lat istnienia (akurat obchodzimy jubileusz) firma wypuściła jednak nie tylko wkładki i słuchawki, ale także potężne głośniki, wyjątkowo masywne i popisowe gramofony, lampowe wzmacniacze i zasilacze, całe potężne systemy nagłaśniające, kolumny tubowe, akcesoria antywibracyjne – i ogólnie mówiąc niemal wszystko co się do technologii audio zalicza. Kiedy patrzyć na zamieszczoną w Internecie historię dokonań, można dojść do wniosku, że twórca firmy, pan  Kanemori Takai, zdradza szczególną słabość do konstrukcji metalowych. Ma na koncie metalowe głośniki, ma metalowe gramofony i ma metalowe słuchawki. Nie wiem jak to wypadło w przypadku głośników i gramofonów, ale wyprzedzająco powiem, że w przypadku słuchawek wypadło bardzo dobrze. Dopiero co w teście najlepszego na świecie przenośnego odtwarzacza plików uczestniczyły trzy pary metalowych słuchawek dokanałowych od Final Audio i wszystkie wypadły znakomicie, dowodząc, że pokrewieństwo metalu z muzyką nie dotyczy wyłącznie trąb, trąbek, puzonów oraz talerzy perkusyjnych. Na pierwszy ogień gdy chodzi o samoistną recenzję ruszają jednak słuchawki o konstrukcji nausznej, nasze tytułowe Pandora Hope VI.

Budowa i ideologia

Takiego opakowania to jeszcze w słuchawkowym świecie nie widzieliśmy….

   Już wystarczająco wiele razy jak na jedną recenzję użyłem zwrotu „nie wiem”, pora zatem nareszcie powiedzieć co się wie. Dobrze, czyńmy zatem recenzorską powinność.

Wiem i wprost to mówię, że słuchawki Pandora Hope VI są trzecie licząc od góry w hierarchii wyrobów zwących się słuchawkami wokółusznymi z katalogu Final Audio Design. Byłyby czwarte, ale przywołane przed chwilą Muramasa VIII zakończyły przygodę z produkcją po powstaniu pięciu zaledwie egzemplarzy, co w zupełności wystarczyło do zadanych im celów propagandowych. Sprawa z tą kolejnością jest wszelako nieco bardziej skomplikowana, bo na wystawie HIGH END w Monachium prezentowane były z serii Pandora cztery modele – Hope X, VIII, VI  i IV – podczas gdy w katalogu na stronie producenta figurują aktualnie tylko trzy, bo model VIII gdzieś się zawieruszył. Poza tym szczytowy X opatrzono napisem „coming soon”, tak więc w sprzedaży jeszcze go nie ma. Zasięgnąłem w tej sytuacji języka u źródeł i okazuje się, że Pandora VIII ma być, i to już nawet prawdopodobnie w lipcu, a co więcej, ma być dostępna od ręki, natomiast Hope X będzie nieco później i wyłącznie na zamówienie.

Już w relacji z Monachium pisałem, że pomiędzy najwyższym modelem X a niższym VIII różnica dotyczy wyłącznie wykończenia, to znaczy ten najwyższy będzie pokrywany złotem lepszej próby, natomiast pomiędzy nimi a opisywaną tutaj Pandorą Hope VI istnieje także różnica techniczna. Nie tylko bowiem ani trochę nie jest ona pokrywana złotem, ale także gródź separująca przetwornik od zewnętrznej obudowy muszli, stanowiąca zarazem lustro akustyczne, jest u niej z aluminium, podczas gdy w modelach szczytowych zastosowano tytan. A tytan, jak wiadomo tym którzy to wiedzieć powinni, sprawdza się lepiej i dlatego na przykład przetworniki u Ultrasona napylane są tytanem, który nie tylko jest równie jak aluminium lekki, ale także dużo twardszy i sztywniejszy, mniej zatem podatny na odkształcenia. Różnice pomiędzy Hope X i VIII a naszą VI były podobno w tym Monachium słyszalne, ale wybiegając naprzód już teraz napiszę, że jest Pandora Hope VI prawdziwą a nie tylko z nazwy nadzieją, bo za swoje niecałe trzy tysiące oferuje brzmienie naprawdę najwyższej klasy. No i właśnie za trzy, podczas gdy Hope VIII to nadzieja za też wprawdzie trzy, ale tysiące dolarów.

Tak przydługiej nazwy również. A to przecież wersja skrócona!

Słuchawki Pandora Hope są osobliwe nie tylko ze względu na mało jeszcze niedawno znanego producenta, ale także z uwagi na technologię. Zwracałem już uwagę na ich upodobanie do metalu, ale jeszcze ważniejszy jest fakt, że składają się na ich sekcję akustyczną dwa a nie jeden przetworniki, co jest sytuacją nadzwyczaj rzadką i ostatni raz w przypadku szerzej znanych słuchawek wokółusznych zastosowaną bodaj w modelu AKG K340, czyli bardzo wiele lat temu. A nie dość na tym, jeden z tych przetworników ma konstrukcję głośnika tubowego, co jest już zupełnym ewenementem, przy czym dopiero co pisząc recenzję tubowych głośników Zingali Nano wielokrotnie podnosiłem kwestię takich głośników wyjątkowości. W rozumieniu głośnika tubowego pracuje tu, jak to nazwano – „balanced armature driver” z „kotwicą zrównoważoną”, będący rozwiązaniem autorskim Final Audio, uzupełniany o położony z tyłu za nim normalny przetwornik dynamiczny z membraną 50 mm. Przenosi ten dynamiczny driver oczywiście całe pasmo, ale do całości wkłada przede wszystkim niższe częstotliwości, jak wiadomo słabo odwzorowywane przez głośniki tubowe, natomiast rolą tego tubowego jest budowanie wyjątkowej przestrzeni, co znów jest oczywiste, bo jak się dopiero co rozpisywałem, przestrzenność w głośnikach tubowych zamieszkuje zjawiskowa. W efekcie Final Audio chwali się, że tak przestrzennie grających słuchawek jeszcze nie było, co ma oczywiście podstawy techniczne w tej tubowości z jej sferycznym kształtowaniem dźwięków. Wspierane jest to wspomnianym lustrem akustycznym, ulokowanym za oboma przetwornikami, a sama zamknięta koncha obudowy wykonana została z metalu i oprawiona pierścieniem z tworzywa ABS, do którego przymocowano łatwo wymienialne pady z naturalnej skóry. Metalowy jest także cały pałąk, którego przedłużone końce przechodzą w prowadnice regulacji wysokości zawieszenia, opartej jedynie na kątowym oporze dużych, okrągłych zacisków, kulowato niczym końcówki wahaczy w samochodowych zawieszeniach zamocowanych u wylotu muszli po stronie zewnętrznej. Daje to zupełną swobodę kątowej manipulacji we wszystkich kierunkach, a w efekcie łatwość dopasowania do głowy słuchacza. Z uwagi na brak wyżłobień płynna jest także sama regulacja wysokości, bardzo łatwa do ustawienia ze słuchawkami na głowie. Nacisk pałąka jest niewielki, a wygoda w efekcie duża, przy czym słuchawki siedzą na głowie niezbyt ciasno, ale i nie spadają. Pałąk wyścielono dosyć obficie i kształt ma dobrze wymodelowany, co jeszcze pogłębia wygodę.

Zdaje się, że opakowanie ma nam więcej zaskoczeń do zaoferowania.

Nieco dziwny może się natomiast wydać wymiar średnicy wewnętrznej padów, bo ucho mieści się w nich z ledwością i tylko po upchnięciu. Nie jest to jednak przypadek, bo jak wypraktykowałem, nie należy tego robić, tylko jak w przypadku słuchawek Harman/Kardon SOHO ustawić wylot akustyczny tak by dźwięk rozpraszał się na małżowinie a nie wlatywał najkrótszą drogą do kanału słuchowego. W przypadku Pandora Hope VI poprawia to znacznie bas i czyni dźwięk całościowo ciekawszym. Obrazu dopełnia odpinany kabel, mocowany przy muszlach małymi jackami z półobrotowym dopięciem, zakończony na drugim końcu też małym jackiem. I tu uwaga krytyczna. W komplecie nie znajduje się przejściówka na dużą końcówkę, co jest sporym niedopatrzeniem, ale podobno już to zostało poprawione i nabywca aktualny dostanie także przejściówkę.

Osobny temat to opakowanie. Tak jak całe słuchawki jest ono wyjątkowe i niepodobne do innych. Zaprojektowano jest w kształcie symetrycznego sześciokąta, a wykonano z grubej, porządnie pomalowanej tektury czarnej barwy. Otwiera się je od góry, zawiasowo, w dwie strony na boki – i wówczas ukazuje się wnętrze, które wyłożono też czarnym sztucznym futrem o długim włosie. To w jego otuleniu spoczywają srebrzyste Pandora Hope, których wyjmowanie z takiego opakowania na pewno każdy zapamięta.

Pozostały do omówienia standardowe kwestie techniczne, a i one są u Pandor nietypowe. Oczywiście najbardziej nietypowe w postaci podwójnych driverów, z których jeden na dokładkę jest głośnikiem tubowym, ale nie tylko to jest osobliwe. Niezwykle niska jest też impedancja, wynosząca zaledwie osiem Ohmów. Tłumaczy ona w pewnym stopniu dlaczego kabel zakończono małym jackiem i brak przejściówki. Taka oporność sugeruje dopasowanie przede wszystkim do sprzętu przenośnego, ułatwiając bardzo napędzanie i podnosząc czułość na sygnał. I rzeczywiście, czułość jest bardzo wysoka, oszacowana na aż 108 decybeli. Pozostałych danych technicznych producent nie zdradza, każąc czytelnikom i recenzentom zadowolić się jedynie tymi, które sami mogą sobie sprawdzić, to znaczy tym, że kabel ma półtora metra długości, a waga całości to 480 g. Mimo to dwie jeszcze rzeczy są do zauważenia i podkreślenia.

A najprzyjemniejszym z nich są: Final Audio Design Pandora Hope VI.

Słuchawki mają budowę zamkniętą, a często zdarza się, że ktoś właśnie takich potrzebuje, toteż często bywam pytany, jakie zamknięte są najlepsze, jakie kupić w granicach cenowego rozsądku i czy lepiej te albo tamte. Nie bez przyjemności mogę podpowiedzieć, że kosztujące niecałe trzy tysiące Pandora Hope VI to jedne z najlepszych słuchawek zamkniętych, a ich relacja jakości do ceny jest wyjątkowo atrakcyjna.

Odsłuch

Miło, że w sferze wizualnej są jeszcze świeże pomysły, które śmiało można uznać za prawdziwie atrakcyjne.

   Słuchawki są u mnie od dawna, tak więc nie zachodzi obawa, że coś się jeszcze nie wygrzało. W związku z tą długą bytnością oczywiście wiele razy ich już słuchałem, a raz nawet na głębokim poziomie badawczym, gdy sporządzałem szeroki wachlarz porównań na okoliczność testu flagowych Audeze LCD-3. Niczego jednak bliższego o tych Hope VI wówczas nie napisałem, wychodząc z założenia, że nie należy tego czynić przed recenzją zasadniczą. Prawdę mówiąc, słuchałem ich w kontekście szerokich porównań raz jeszcze, testując wstępnie możliwości wzmacniacza słuchawkowego Divaldi. W obu wypadkach wniosek z tych konfrontacji płynął dla Hope VI identyczny – są słuchawkami z samego topu, klasą flagowym wyrobom najbardziej uznanych producentów nie ustępując. Pora teraz sięgnąć z kolei po opisy konkretne oraz poczynić porównania nie na użytek innych, tylko w odniesieniu do recenzji samych wiceflagowych Pandor (zakładając, że modele X oraz VIII są brzmieniowo identyczne). Do roboty zatem, czyń recenzencie swoją powinność.

Ze wzmacniaczem Leben CS300F i komputerem

Dopiero co test także tubowych, choć nie będących słuchawkami, głośników biurkowych Zingali Nano zaczynałem od wzmacniacza Leben, to może słusznie i politycznie będzie postąpić teraz tak samo i użyć tego systemu w odniesieniu do Pandora Hope VI. Pomyślawszy to przekułem myśl w czyn, a com usłyszał, przedkładam.

Zacznijmy może jednak od paru kwestii technicznych. Najpierw od tego, że głośników Zingali Nano nikomu mimo użycia szeregu najwyższej klasy słuchawek nie udało się dogonić, co po raz kolejny dowiodło, że ten Leben jest lepszy jako wzmacniacz głośnikowy, chociaż jako słuchawkowy też jest bardzo wybitny. Jednocześnie okazało się, że jest bardziej kapryśny, albo może raczej należałoby powiedzieć – zaskakujący – niż po napisaniu jego recenzji sądziłem. Byłem bowiem wówczas zdania, że posiada trwałą tendencję do preferencji słuchawek wysoko ohmowych, gdy tymczasem teraz wcale najlepiej nie wypadły mające najwyższą impedancję Audeze LCD-3, tylko wyjątkowo nisko impedancyjne Pandory i niewiele wyższe impedancyjnie AKG K812. Co do samej technologii i Lebena, trzeba też jeszcze zauważyć, że ten jego czasami bardzo użyteczny bass-buster zdecydowanie lepiej współdziała z głośnikami, natomiast u słuchawek pojawia się w zależności od modelu mniejsze czy większe ale zawsze wyczuwalne zbrylenie dźwięku, czyli mówiąc potocznie, buła. W efekcie niespecjalnie to się sprawdza, chociaż czasami daje się użyć i coś tam poprawia. Trzeba też jeszcze napisać, że cały tor był tutaj dokładnie ten sam co z Zingali, poza oczywiście kablami głośnikowymi i miejscem wpinania.

Ale to innowacyjna konstrukcja wewnątrz muszli wzbudza największe zainteresowanie

Odnośnie samych odsłuchów, to nie będę może tym razem wchodził w jakieś głębsze opisy słuchawek towarzyszących, bo wszystkie poza jednymi mają własne recenzje, ale krótka charakterystyka grania akurat w tym torze każdym się oczywiście należy.

Focal Spirit Classic

Focale były w tym towarzystwie zdecydowanie najtańsze, ale że są – było, nie było – flagowe i ze sławnej wytwórni, a przede wszystkim też są zamknięte, to na odsłuch się załapały. Zagrały bardzo dobrze, chociaż słyszałem je lepiej grające. Minimalnie były przyciemnione, dobrze, chociaż nie rewelacyjnie transparentne i jak zawsze ze świetnym basem. Nieźle dociążone, przyjemnie muzykalne, nieznacznie pogłosowe i raczej trzymające się ziemi niż wzlatujące. Tak bym to wszystko razem skrótowo określił. Wokaliza też była całkiem udana, chociaż bez przemożnego oddziaływania realizmem i naturalnością. Scena spora, poukładana, a perspektywa zaznaczona.

AKG K812 (kabel FAW Noir)

To oczywiście całkiem inny przedział cenowy i konstrukcja otwarta, a przy tym profesjonalna, podbierana zawodowcom przez audiofilów.

Sparowały się z Lebenem zdecydowanie lepiej i zabrzmiało to popisowo. Czuć było wprawdzie profesjonalne skłonności w postaci obiektywizmu, ogólnego wyważenia proporcji i braku narzucania jakiegoś stylu, ale zarazem wszystko było na rewelacyjnie wysokim poziomie i całościowo momentalnie porywające słuchacza. Soprany dobrze kontrolowane i raczej takie na smyczy, bez tendencji do wchodzenia na orbitę czy nawet w stratosferę, bas jak zwykle u nich oparty na przestrzenności i rytmie a nie najgłębszych zejściach i masywności, a wokaliza wyjątkowo swoiście brzmiąca, ze świetnie zaznaczoną chropowatością, widoczną tylko u nich, przy całościowej popisowej przejrzystości i krystalicznej czystości dźwięków. Tonacja minimalnie przyciemniona, lecz w sumie o wiele bardziej widno niż u Focali, właśnie za sprawą tej przejrzystości. Ogólne zatem pomieszanie zawodowstwa, z jego analitycznym, obiektywizującym podejściem, z rewelacyjnym poziomem ogólnym, zmuszającym do cieszenia się muzyką.

Audeze LCD-XC

Dwa przetworniki na kanał, i to w układzie tubowym, znanym dotychczas jedynie w głośnikach. Wow!

Wspomnę o nich, bo też są zamknięte, ale tak bardziej napomknę niż wspomnę.

– Spore dociążenie, dużo pogłosu, dość gładkie brzmienie, ale nie tak do końca, spora przestrzeń, solidny bas, duże zróżnicowanie jakościowe w zależności od konkretnego utworu. Dopasowanie do Lebena raczej marne.

Audeze LCD-3 (kabel FAW Noir)

Te z kolei pokazały cechy dawno już im przypisane, poza jedną, która mnie mocno zaintrygowała. Z Lebenem okazały się mieć dużo pogłosu, a przecież pisałem w ich recenzji, że pogłos niemal u nich nie występuje. No ale, jak widać, co kraj to obyczaj, co wzmacniacz to inne brzmienie. W sumie stosunek do ich prezentacji miałem bardzo nieokreślony. Rozdarty pomiędzy niewątpliwie bardzo dobrze zaznaczającą się swoistość ludzkich głosów, całościową masywność i wypełnienie oraz gładkość i muzykalność po stronie pozytywów, a z kolei, jak to już wcześniej czasem bywało, pewną nosowość, powściągnięte soprany i taki ogólny brak lotności. Chwilami znakomicie to grało, a inne utwory okazywały się zbyt przyduszone do ziemi, zwłaszcza na tle AKG i Pandor. Scena jak zwykle pokazała się mała, kameralna, z bardzo bliskim pierwszym planem.

Odsłuch cd.

Final Audio Design Pandora Hope VI

A to wszystko pędzone naprawdę dobrej jakości kablem. Pora go gdzieś wpiąć…

   No i nareszcie przedmiot recenzji. A nie powiem, dobrze jest opisywać brzmienia inne na tle pozostałych, wyraźnie się odróżniające, dające inne doznania. Niewątpliwie tak było i tym razem, i to na wiele sposobów. To  nie powinno zarazem dziwić, bo głośniki tubowe stwarzają inny brzmieniowy świat i, jak się okazuje, w przypadku słuchawek dzieje się podobnie. Jednak nie należy stąd wnosić, że tubowe Pandory zagrały tak samo, czy też bardzo blisko stylu tubowych Zingali. Nie pojawiło się bowiem u nich tak fantastyczne rozpostarcie poszczególnych dźwięków, tylko raczej ogólne rozpostarcie całego brzmienia. Nie miały tym razem do konkurencji pozostałych specjalistów od wielkich scen, w postaci choćby Audio-Techniki ATH-W5000 czy Grado GS1000, i w tych warunkach pozostały na tym polu poza konkurencją. Obszar sceny, zarówno w sensie połaci jak i rozpiętości w pionie, był u nich klasą samą dla siebie. Ale nie tylko to. Dwie jeszcze cechy okazały się wyróżniające: ekstensja sopranów i coś jeszcze, co trudniej opisać i raczej nie da się ująć jednym słowem. Dlatego to drugie odłożymy na koniec, a zaczniemy od sopranów. Te były takie, jakie czasami pojawiają się u AKG K812 i K1000, a także na przykład w Staxach SR-009. Dokładnie takie, jakie nie pojawiły się tym razem u K812 w ich współpracy z Lebenem i Mytekiem, ale jakie się u nich nieraz pojawiały. Soprany nieskończone, pozbawione górnego sklepienia, strzelające w niebo niczym zorza i podobnie migotliwe. Takie soprany są bardzo spektakularne, ale wymagają wielkiej ostrożności, bo kawałeczek ze ścieżki piękna i już lecimy na kolce i ciernie, w objęcia jazgotu i cienkości niczym kartka papieru. Ale nie tym razem, nie tutaj, chociaż niewątpliwie było to brzmienie dalekie od czystego relaksu i usypiającej drzemki. Jednak sopranowe wzloty same o tym nie decydowały. Równie ważne, a może nawet ważniejsze, było to drugie, co nazwałbym ogólną spontanicznością, lekkością i pienistością.

Chociażby do Lebena 300F, dzielnie wzmacniającego sygnał Myteka Stereo192. I już tutaj brzmiały Finale fantastycznie. A to dopiero początek.

Od razu się zastrzegę, by nie było niedomówień ani fałszywych wniosków, że lekkość nie oznaczała w tym wypadku braku wypełnienia, skromnego basu ani wspomnianej cienkości. Oznaczała, że brzmienie mniej trzymało się ziemi, że nie było przyciężkie i że bas nie dominował. Od razu napiszę też o tym basie, choć już o nim wspominałem, ale że rzecz bardzo jest ważna, to przypomnę raz jeszcze, że do uzyskania dobrego basu w Pandorach trzeba ich muszle umieszczać nad małżowiną uszną a nie bezpośrednio nad kanałem słuchowym, co poprawia zarówno przestrzenność jak i tego basu ogólną ilość. Natomiast sam w sobie, niezależnie od tego jak słuchawki założymy, bas ów nie jest w typie tego z Audeze LCD-3 albo Denonów D7100, tylko bliższy temu z AKG K812, to znaczy bardzo przestrzenny i rytmiczny, ale mimo to jednak całościowo inny nawet od tego z flagowych AKG, całkowicie specyficzny i swoisty. Brzmienie mają bowiem te Pandory sumarycznie zupełnie inne i niepodobne do żadnego jakie słyszałem. Pomimo zamkniętej konstrukcji okazuje się niespotykanie otwarte i daleko biegnące, a przy tym rozbiega się szeroko i wysoko. Jednak największym wyróżnikiem jest co innego. Tym czymś jest coś, co w wielu słuchawkach, na przykład w Grado GS1000, buduje wielką przestrzeń, to znaczy pogłosowość. Ale – uwaga! – ta pogłosowość jest w tubowych Pandorach Hope zupełnie inna i tak naprawdę nie jest pogłosowością tylko ekstensją. Nie czuć żadnego odbicia, żadnej prawie interakcji z pomieszczeniem, tylko coś jakby dźwięk i interferował sam z sobą, sam siebie potęgował i sam siebie wzmacniał, a przez to niósł się dalej niż u innych, piękniej i nieograniczenie.

Nie da się tego opisać, to wymaga posłuchania, ale na pewno można powiedzieć, że jest to rozciągająca się na cały muzyczny firmament ogromna fala srebrzystych dźwięków – spieniona, błyskotliwa, otwarta, pulsująca. W zależności od wzmacniacza jej odniesienie do innych słuchawkowych prezentacji może dawać przewagę bądź nie. Oczywiście także w zależności od preferencji słuchającego. Na wzmacniaczu słuchawkowym Divaldi, który (solennie to obiecuję) zatrzęsie jeszcze wzmacniaczowym rynkiem, to właśnie Pandory wypadły najlepiej i byliśmy co do tego zgodni słuchając we trzech, razem z twórcą wzmacniacza. Nie było to granie dla lubiących klimaty kameralne, brzmienia dociążone i gęstą atmosferę półmroku.

Bo tak się składa, że mamy na podorędziu japoński odtwarzacz z najwyższej półki.

Pandory grają jasnym, migotliwym, całkowicie otwartym i bezkresnie niosącym się dźwiękiem, o niespotykanej dźwięczności. Dźwięczność i przestrzenność mają niesamowitą, a jednocześnie nie gubi się w nich ani trochę muzykalność. Swoistość i melodyka głosów zostają zachowane, a przy tym otoczone są te głosy muzyką wyjątkowo obficie napowietrzoną, przejrzystą, tętniącą, świeżą.

Wrócę jeszcze na moment do basu, od którego poprzedni akapit startował. Porównałem brzmienia reszty słuchawkowej stawki do Pandor na kontrabasie i saksofonie kontrabasowym. Niewątpliwie mają odpowiednio niskie zejście, tyle że ich sposób grania ciągnie wszystkie brzmienia do góry i na otwartą przestrzeń, a nie każe im ścielić się nisko i ważyć jak cegły. To dźwięki-iskry a nie dźwięki-odważniki. Posłuchałem sobie na koniec spotkania z Lebenem i komputerem płyty Hope Hugha Masekeli – i ten skumulowany afrykański jazz wypadł na Pandorach rewelacyjnie. Bez braków na dole, a jednocześnie z niesamowitą lotnością, dźwięcznością i naturalną otwartością. Prawdziwy muzyczny szał.

Odsłuch cd.

Ze wzmacniaczem ASL Twin-Head i Accuphase DP-720

Grzechem było by tego nie wykorzystać!

   Pora sięgnąć po klasyczny audiofilski system w dawniejszym nieco stylu; także lampowy, ale ze źródłem w postaci odtwarzacza SACD. Szczególnie ważne do ustalenia wydawały się tutaj dwie rzeczy: jak w ostatecznym rachunku prezentuje się bas Pandor i jak całościowo ich brzmienie na tle w najwyższym stopniu groźnej, nieraz dwakroć droższej konkurencji.

Focal Spirit Classic

Focale jako jedyne w stawce były tańsze (i to aż o połowę), od nich w takim razie ponownie zaczniemy. Na pewno ten system odpowiadał im bardziej od poprzedniego, a przejawem tego była pełna przejrzystość i elegancja. Czy ludzkie głosy, czy fortepian, czy rock, czy klasyka – wszystko grały bez zarzutu na doskonałym poziomie. Później, na tle pozostałych, okazało się wprawdzie, że inni lepiej potrafili kształtować dźwięki i dawali się poznać jako grający naturalniej, ale różnice względem wszystkich były niewielkie, a naprawdę inaczej zagrały jedynie tytułowe Pandory.

AKG K812 (kabel FAW Noir)

A jako tło porównawcze posłużą: referencyjne AKG K812…

Flagowe AKG ukazały swoje tradycyjne walory, jednak wydaje mi się, że wraz z kolejnymi dniami upływającymi na ich kalendarzu muzycznego życia, dźwięk cały czas im się dociąża i staje coraz bardziej muzykalny. Nie są to duże zmiany, a może nawet tak mi się tylko zdaje, ale takie odniosłem wrażenie. Tonację, tak jak Focale, miały minimalnie ciemniejszą od dokładnego wyzerowania na skali, ale okazały się melodyjniejsze, dokładniej obrazujące i szczególnie w zakresie średnich tonów oraz sopranów ukazujące większe bogactwo brzmienia. Perfekcyjnie bogato to grało, z fantastycznym przeglądem sytuacji, bo dźwięki na siebie nie zachodziły, tylko dokładnie do się przylegały, tworząc idealną mozaikę super starannie wykończonego brzmienia; właściwie dociążonego, znakomicie swoistego i ze szczególnie pięknym oddaniem brzmień fortepianowych, o czym za chwilę.

Audeze LCD-3 (kabel FAW Noir)

Pomińmy tym razem Audeze LCD-XC, bo nie ma co pisać o nich przed recenzją, ale posłuchałem i dobrze się mają, żadnych obaw. Gorzej nieco wypadło to natomiast u LCD-3, bo one ewidentnie nie przepadają za wzmacniaczami o mocy poniżej jednego Wata, w ich towarzystwie grając nieco stłumionym, trochę nosowym dźwiękiem, nie ukazując wszystkich swoich ogromnych walorów.

…flagowe Audeze LCD3…

A nie dalej jak kilka dni temu porównywałem ich granie na pliku DSD w systemie użytym wyżej, czyli z Lebenem i Mytekiem, no i w starciu na piękno ludzkiego głosu wygrały z samymi AKG K812, tak więc są to słuchawki o bajecznej jakości, ale mające swoje niepomijalne wymagania, jeśli chcemy by zagrały naprawdę pięknie. Tu, w tym systemie, zagrały zaś nieco skąpiej, bez takiej dynamiki, tak pełnego sopranowego rozwinięcia i trochę na dodatek głucho. I tak oczywiście świetnie, ale nie aż tak dobrze jak być to mogło. Przede wszystkim potrzebowałem jednak ich potęgi basowej, by móc porównawczo ocenić Pandory – i dlatego ich w ogóle użyłem.

Odsłuch cd.

Final Audio Design Pandora Hope VI

…oraz przebój cenowy marki Focal – Spirit Classic.

   Pomimo że w poprzednim układzie sprzętowym wypadły tak dobrze i wraz z AKG okazały się pasować do wzmacniacza najlepiej, nie byłem wolny od lekkich obaw o to jak będzie tym razem. Bo jednak to brzmienie mają całościowo inne, bardzo inne nawet, a pytanie brzmiało: czy ta inność się dobrze sprzedaje, czy pasuje do różnych systemów i czy będzie chętnie kupowana przez słuchaczy. No i moim zdaniem obroniły się te Pandory rewelacyjnie, ukazując brzmienie fascynujące i ani trochę nie ustępujące najlepszym. A zarazem właśnie odmienne, dające inną paletę doznań i walory gdzie indziej nieobecne.

Przede wszystkim wyjątkowo przestrzenne  brzmienie, o niesamowitej ekstensji, którą pozwoliłem już sobie poprzednio próbować opisać. Dokładnie to samo powtórzyło się tutaj, dając w porównaniach bardzo silne odczucie, że których z użytych tutaj by wcześniej nie słuchać, po założeniu Pandor w pierwszej chwili pojawiało się z automatu przemożne odczucie, że dźwięk się otwiera. Było tak bardziej przejrzyście i spontanicznie, podobnie jak u Sennheiserów HD 800 z kablem Entreq Challanger. Przestrzeń niczym po Wielkim Wybuchu gwałtownie się rozszerzała, soprany strzelały wyżej, stawało się jaśniej, świetliściej, o wiele dźwięczniej i bardziej pieniście. Zupełnie inny był to obraz, a przy jego badaniu postanowiłem się skupić przede wszystkim na porównaniach do flagowych AKG. Zacząłem od fortepianu, bo nie ma to w mierze brzmienia jak fortepian. I tu się pokazała zasadnicza różnica. Ten od Pandory był nastrojony wyżej i był dźwięczniejszy, a ten od AKG operujący niższym strojem i większą złożonością dźwięku. Słuchając tego od AKG miało się wrażenie, że jest się bliżej instrumentu, nawet o wiele, a złożoność pojawiająca się po każdym uderzeniu klawisza była fascynująca. Czuć było każdą składową dźwięków, każdy aspekt. Szybkość ataku, podtrzymanie, złożoność przestrzenną, cudowną, złotawą, nieco cienistą barwę, chropawość, melodykę, użycie pedału. Z kolei w przypadku Pandor był to spektakl ukazany w dużym oddaleniu, może nawet z pozycji kogoś siedzącego na balkonie filharmonii, a przy tam dźwięki były jaśniejsze, zdecydowanie wyższe i o wiele bardziej dźwięczne. Nie było tak głębokiego wejścia w ich postać wewnętrzną, natomiast pojawiał się w większym stopniu całościowy spektakl, jako że akurat był to Koncert Cesarski van Beethovena, mój ulubiony, będący w moim odczuciu kwintesencją muzyki. I mimo że sam fortepian AKG ukazywały dokładniej, to ta całościowość tubowych Final Audio też była zachwycająca, a wielkość kreowanego przez nie obrazu i jego niesamowita dźwięczność zmuszały do słuchania i podziwu.

Niepowtarzalne inżynieryjnie Pandora Hope dały pokaz muzykalności w zasadzie niespotykany na tym pułapie cenowym.

Tak naprawdę były to dwa alternatywne spektakle o różnych walorach muzycznych. Ten od AKG bardziej skupiony na samym dźwięku, ten od Pandor bardziej na oddaniu całości i ukazaniu wielkości filharmonicznego brzmienia. Jednego i drugiego słuchało się z fascynacją, a przy tym nie należy wyciągać pochopnych wniosków i stawać na stanowisku, że Pandory same dźwięki oddają bardziej powierzchownie. Sięgnąłem bowiem następnie po często prowadzony test bębnów taiko, przede wszystkim by zbadać basowe możliwości japońskich tub do ubierania na głowę, no i zostałem niemało zaskoczony, a do tego jeszcze podwójnie. Raz, że zejście Pandor okazało się nie gorsze niż u nawet Audeze; dwa, że przestrzenność samych bębnów i ich wewnętrzny pogłos, okazał się u słuchawek z głośnikiem tubowym o wiele lepiej zaznaczony i dokładniej zobrazowany niż u którychkolwiek pozostałych. Tego bębnienia w ich wykonaniu zdecydowanie najlepiej się słuchało, a wszystkie pozostałe wydawały się jakieś stłamszone i skompensowane. „Przyziemne granie” – przelatywało mi przez głowę za każdym razem gdy zmieniałem Pandory na inne. Bo też są one dźwięczniejsze i bardziej przestrzenne od innych, i to nie tam jakoś tylko śladowo, że się dopiero trzeba wsłuchiwać. Są momentalnie i bardzo wyraźnie. A zejście basowe mają fantastyczne, tylko zupełnie inne niż Audeze. Tych dźwięk ściele się bardziej po ziemi, wyraźnie ciążąc ku dołowi, a Pandory nawet niskie brzmienia wypełniają powietrzem i ślą w przestrzenną dal, co w przypadku bębnów taiko dało właśnie takie niesamowite, niepowtarzalne efekty.

Ten styl przenosi się na każdy rodzaj grania, w tym także jazz i rocka, dając za każdym razem popisy brzmienia. Tak iskrzącego się, ekspresyjnego i ekspandującego rocka nie słyszałem. Komuś może się oczywiście na tym obszarze nie podobać bardzo duża procentowa zawartość składników sopranowych, tworzących ową zorzę wypełniającą cały firmament, ale mnie podobało się to bardzo. Tu nie ma kameralności, bliskości, gęstych klimatów i dusznych atmosfer. Za każdym razem jest plener albo wielka sala i koncertowy styl z wielką widownią i potężnym, niosącym się w dal nagłośnieniem. Tak więc jest to przeciwieństwo tego co oferują Audeze LCD-3, a podobieństwo do tego co Grado GS1000, z tym zastrzeżeniem, że te ostatnie operują zmasowaną pogłosowością odbić i basowym pomrukiem tła, a Pandora Hope niemal samą ekstensją i niesamowitą przestrzennością basu oraz zjawiskową ogólną dźwięcznością. A wszystko to, rzecz wyjątkowa, przy jednoczesnej budowie zamkniętej, i to zamkniętej nie na żarty, bo na zewnątrz naprawdę niewiele z ich grania słychać, a i do wnętrza niewiele z zewnątrz przenika.

Pełne polotu i kolorytu w olbrzymiej przestrzeni. Choć tak inne od pozostałych, to jednak bezwzględnie warte polecenia!

Na koniec sprawdziłem, znów w odniesieniu do AKG, bogactwo i swoistość ludzkiego głosu. Po doświadczeniach z fortepianem pewien byłem, że także wokaliści u AKG okażą się bardziej dźwiękowo złożeni, z bogatszą osobowością. Ale nie, byli raczej niżsi tonacyjnie, z nieco ciemniejszą barwą głosu i bliżej nas postawieni, a ci od Pandora Hope trochę dalsi, z jaśniejszymi i wyższymi głosami, delikatniejsi, bardzo subtelni, pełni świeżości i światła. Ich głosy niosły się dalej i bardziej wzbijały, a tych od AKG bardziej pozostawały przy ziemi i były cięższe. Te i te były zjawiskowe, a każde inaczej.

Podsumowanie

   Bardzo dobrze jest czasem czegoś nie wiedzieć, a potem dowiedzieć się, że istnieją rzeczy piękne, szczególne i na dodatek możliwe do zdobycia. Takim czymś są niewątpliwie słuchawki Final Audio Design Pandora Hope VI. W recenzji świetnych i niezwykle przyjemnych w słuchaniu Ultrasonów Signature Pro pisałem, że właśnie są takie miłe i że przebijają jakościowo słuchawki z przedziału tysiąc-dwa tysiące, ale niestety nie są aż tak dobre jak Edition 9 albo 12. Że są czymś w rodzaju jakościowego zwornika pomiędzy małym high-endem Sennheiserów HD 600 czy Beyerdynamików DT990, a high-endem w całym rozwinięciu, jaki proponują HD 800 albo T1. I oczywiście cena do tego była odpowiednio skrojona, to znaczy trzy tysiące z kawałkiem. Nie odbierając niczego super przyjemnym Signature Pro, z tym większą satysfakcją mogę napisać, że kosztujące poniżej trzech tysięcy Pandora Hope VI obdarowują nas jakością niczym tym całkowicie high-endowym słuchawkowym bossom nie ustępującą. Mają wprawdzie swój styl – styl bardzo zaznaczający się i odmienny w stopniu nader wydatnym – ale pomimo tej niepowszedniości stylistycznej, a tak naprawdę wraz z nią i dzięki niej, osiągamy z nimi najwyższy pułap jaki oferują słuchawki obecnie produkowane. Nie mogę wprawdzie napisać – pędem panowie, chyżo panowie, póki jeszcze są i póki nie zdrożały – bo na pewno nie każdemu ich stylizacja przypadnie do gustu, ale i tak mam niemałą uciechę z możliwości zakomunikowania, że całkowicie high-endowe słuchawki – nowe i na gwarancji – za sprawą Final Audio Design są dostępne za 2900 złotych, a tego jeszcze nie było.

W punktach

Zalety

• High-endowe brzmienie w całym rozwinięciu.
• Niepowtarzalność stylu.
• Niespotykana dźwięczność.
• Ogromna przestrzeń.
• Odmienne podejście do zjawiska pogłosowości.
• Mnóstwo powietrza w dźwięku.
• Ogromna świeżość.
• Sopranowa łuna.
• Szybkość i precyzja.
• Znakomita detaliczność.
• Delikatność i subtelność ludzkich głosów.
• Jedyny w swoim rodzaju, wyjątkowo przestrzenny i nośny bas.
• Ogólna spektakularność.
• Bardzo dobrze nadają się do aparatury przenośnej.
• Dosyć wygodne.
• Łatwa regulacja ze słuchawkami na głowie.
• Praktycznie niezniszczalne, bo całe z metalu.
• Odpinany kabel.
• Niepospolity wygląd.
• I równie niepospolicie opakowane.
• Rewelacyjny stosunek ceny do jakości.
• Bardzo dobra współpraca z lampą i tranzystorem.
• Made in Japan.
• Polski dystrybutor.

Wady i zastrzeżenia

• Metalowa konstrukcja nie każdemu przypadnie do gustu.
• Wyjątkowy styl brzmieniowy wymaga bezwzględnie zapoznania się z nim przed zakupem.
• Raczej nie do cichego słuchania. (Otwierają się na wyższych poziomach głośności.)
• Dość lekko siedzą na głowie.
• Sporo ważą.
• Strasznie długa nazwa.

 Sprzęt do testu dostarczyła firma: 

Strona producenta:

Dane techniczne

• Słuchawki dynamiczne o budowie zamkniętej.
• Dwa przetworniki: dynamiczny o membranie 50 mm i tubowy z kotwicą zrównoważoną.
• Impedancja: 8 Ω.
• Czułość: 108 dB.
• Materiały konstrukcyjne: stal stopowa i tworzywo ABS.
• Kabel miedziany o długości 1,5 m, zakończony małym jackiem.
• Waga: 480 g.
• Cena: 2900 PLN.

System

• Źródła: Accuphase DP-720, PC z DAC Mytek Stereo192 DSD.
• Wzmacniacze słuchawkowe: ASL Twin-Head Mark III, Divaldi, Leben CS300F.
• Słuchawki: AKG K812 (kabel FAW Noir), Audeze LCD-3 (kabel FAW Noir), Audeze LCD-XC, Final Audio Design Pandora Hope VI, Focal Spirit Classic.
• Interkonekty: Harmonix HS-101 Improved-S, Tara Labs Air1.
• Podstawki antywibracyjne: Solid Tech.
• Kondycjoner: Entreq Powerus Gemini.