Opis techniczny słuchawek to zwykle banał. Przetwornik, pałąk, pokrywa muszli, kabel, opakowanie – chwalisz to albo ganisz i można przechodzić do brzmienia. Tym razem jednak tak prosto nie będzie; z Crosszone CZ-1 sprawa nie jest tak łatwa. Poza tym zapomniałem wspomnieć, że zwykle poprzedza to jeszcze wstęp ogólny, odniesiony do tego, że słuchawki bardzo teraz są popularne, że odcinają słuchającego od ludzkiego mrowiska, że można w nich obecnie wszędzie się pokazywać i że postępu technologicznego od dawna w nich nie ma. Czasami – znacznie rzadziej – dołącza do tego passus o naturalnych ograniczeniach: że każdy kanał gra osobno w jednym uchu i membrana zlokalizowana jest tuż koło błony bębenkowej, a w efekcie scena powstaje upośledzona, choć przynajmniej oklaski rozbrzmiewają wokół słuchacza, tak jakby faktycznie siedział na widowni, a nie jak u kolumn idiotycznie za wykonawcami.

Dlaczego z Crosszone będzie trudniej? Ponieważ są pokombinowane. Można rzec – postępowe – zaprzeczające temu brakowi postępu. I to jak! Jeszcze nie mieliśmy do czynienia z tak wymyślnymi, może tylko oBravo były pod tym względem podobne.

Na tej kanwie kilka odniesień. Dawno nie było mowy o którymś z modeli Ultrasona, ale niektórzy może pomną, że firma opatentowała i z powodzeniem wdraża coraz bardziej rozwijaną technologię S-Logic, mającą ograniczenia słuchawek w jakiejś przynajmniej mierze znosić. Czyni to za pośrednictwem specjalnych maskownic nad przetwornikiem, w których rozlokowano na podstawie zaawansowanych akustycznych wyliczeń różnej wielkości otwory, w zaplanowany sposób przepuszczające falę dźwiękową, tak by rozproszeniowo kierowana była na małżowinę uszną i do kanału słuchowego – a wszystko po to, aby styl stał się podobny do otwartej prezentacji głośnikowej. Ultrasone odnosi dzięki tej technice sukcesy i nieraz ich słuchawki chwaliłem, ale to nie jedyny rodzaj broni wytoczonej przeciw słuchawkowym ograniczeniom. Najpotężniejszą skonstruowało dawno temu AKG, jako nie przylegające do uszu (plus regulacja kąta ustawienia) głośniki nagłowne K1000, doposażone specjalnym zewnętrznym procesorem akustycznym. To jednak nie były normalne słuchawki, a w odniesieniu do normalnych, przylegających, stosowano także dość prostą ale skuteczną technikę kątowego ustawiania przetwornika, by dźwięk bardziej od przodu napływał (po raz pierwszy w Sony MDR-R10), sporządzano słuchawki o dwóch przetwornikach (na co wraca moda), a przede wszystkim oferowane były wzmacniacze z funkcją mieszania kanałów i opóźniania, między innymi przez SPL, Grace Design i Meier Audio. Jeszcze bardziej rozbudowane efekty napotykamy w komputerowych kartach dźwiękowych, oferujących niejednokrotnie zaawansowane przetwarzanie DSP, łącznie z symulacją na słuchawkach głośnikowego zestawu  7+1. Różne to wszystko dawało efekty, czasami całkiem niezłe, a teraz do walki na tym polu dołącza japońskie Crosszone ze swoimi CZ-1.

Zacząłem odniesienia od Ultrasona, ponieważ jego technologia S-Logic ma w tych Crosszone swój odpowiednik. Znajduje także w nich oddźwięk technika dwóch, a nawet trzech w ich wypadku przetworników, jak również szkoła mieszania kanałów. A zatem wszystko poza cyfrowym przetwarzaniem DSP, o które zadbać ewentualnie musi wzmacniacz lub karta dźwiękowa.

– A nie mówiłem, że łatwo nie będzie? Sami widzicie, że nie jest.

Nim się zagłębimy w gąszcz technicznych uwikłań, coś tradycyjnie o producencie. Niewiele o nim wiadomo, a właściwie nic ponad to, że jest z Japonii i pochodzi z niewielkiego miasta Okaya w prefekturze Nagano w samym centrum kraju. Miasto nie jest duże, ale stanowi ośrodek przemysłu precyzyjnego, tak więc na miejsce produkcji słuchawek nadaje się jak najbardziej. Czy poza Crosszone CZ-1 ich macierzysta firma cokolwiek wyprodukowała, tego nie wiem; wiem natomiast, że słuchawki pojawiły się po raz pierwszy wiosną zeszłego roku na wystawie Tokyo Spring Fujiya Avic Headphone Festival, a w lipcu ukazała pierwsza recenzja w prestiżowym japońskim Stereo Sound. I to by było na tyle, jeśli nie liczyć faktu, że są już te Crosszone w dystrybucji krakowskiego Nautilusa, którego o ich istnieniu wraz z listem uwierzytelniającym poinformowało znacznie bardziej znane i też japońskie Acoustic Revive. Poza tym na YouTube można znaleźć obszerny wywiad z twórcami, tyle że trzeba znać japoński. Znajomy zna, ale że wywodzi się ze słuchawkowej konkurencji, to już go nie nękałem i jakoś bez tego wywiadu się obejdziemy. A teraz do rzeczy.

Technologia, ergonomia, wygląd

   Słuchawki są ekstraordynaryjnie duże. Naprawdę kawał słuchawki. Nietypowo też z muszlami na obrysie trójkąta, co – jak się łatwo domyślić – ma związek ze wzmiankowaną triadą przetworników. Poza tym są dość ciężkie, ważą 485 gramów, jednakże skutecznie zadbano, by ciężkie się nie wydawały. Zadbano pomysłowo – ze znawstwem i zapleczem. W efekcie powstał pałąk o niespotykanej konstrukcji. Cały ze stopu magnezu, a więc mimo masywności dość lekki, a na dodatek także dość elastyczny, i przede wszystkim w dużej części potrafiący maskować ciężar naciskiem bocznym. Tak więc prawie nie ma nacisku od góry, tym bardziej, że wyścielenie tego giętkiego pałąka jest mięciutkie i dobrze ukształtowane pod skórzanym obszyciem. Podobnie niezbyt mocno uciskają wielkie, trójkątne pady, jeszcze miękcej wypełnione i obszyte wysokogatunkową alcantarą. Za ten przydatnie równomierny rozkład odpowiadają zawiasowe, sprężynujące do wewnątrz złącza między muszlą a częścią nagłowną, w której to części mieści się też tradycyjna regulacja zawieszenia, polegającą w tym wypadku na płynnym suwie prowadnic wychodzących z tego magnezowego pałąka. W efekcie jest wygodnie i słuchawki mimo faktycznego ciężaru wydają się całkiem lekkie. Tym wygodniej, że miejsca wewnątrz padów jest dużo i bez problemu nawet duże uszy się zmieszczą.

Poddając słuchawki oględzinom natychmiast zauważamy, że to konstrukcja zamknięta. Płaskie pokrywy zewnętrzne z chropowatego, czarnego tworzywa są szczelne i tylko ozdobione tajemniczymi przełącznikami. Ale nieprawda – słuchawki wcale zamknięte nie są. U góry – na wysokości pałąka, oraz u dołu – tuż obok wlotu kabla, znajdują się niewielkie, prostokątne otwory, będące wylotami dźwięku. A zatem ci, dla których separacja, a już zwłaszcza nie przeszkadzanie innym, jest sprawą kluczową, nie będą mieli z tych Crosszone większego pożytku. Słuchawki są dosyć głośne na zewnątrz i średnio odcinają od otoczenia, a kolejną zmyłką są owe przełączniki na muszlach. Chłopcy od Nautilusa próbowali nimi poruszać, ale szybko zorientowali się, że to daremny wysiłek. Wbrew analogi do kształtu przełączników z przemysłowych tablic rozdzielczych nie są to żadne przełączniki, tylko wypchnięte nad obudowę kanały transmisji dźwięku. Nie oczekujcie jednak ode mnie, że dokładnie sposób rozchodzenia się fal akustycznych wyłożę, ponieważ to pozostaje tajemnicą producenta, toteż wymagałoby sekcji zwłok słuchawek za czternaście tysięcy.

Tak, aż tyle one kosztują, zatem to kolejny rodzynek do tortu słuchawkowej drożyzny. I bardzo proszę mnie nie tyrpać, bo za to nie odpowiadam. Słuchawki z cenami powariowały, wykorzystując na siebie modę, co z jednej strony pozwala producentom, tak jak tutaj, eksperymentować, ale z drugiej biada ci, jeśeliś ubogi. Biednym te ceny na urągowisko, a tylko bogatym na użytkową radość – tak było i tak będzie. Odnośnie natomiast meritum, to twórcy Crosszone uchylają wprawdzie rąbka tajemnic konstrukcyjnych, niemniej nie myślą wszystkiego wyjawiać, tak więc fotograficznej sekcji z rozbiorem na części pierwsze próżno po Internecie albo folderach szukać. Coś niecoś można się dowiedzieć, jednakże żądna dogłębnej wiedzy konkurencja zmuszona będzie kupić słuchawki i sama je rozpracować. Nam pozostają informacyjne strzępy, albo uczciwiej mówiąc zarys.

Słuchawki wyposażono w trzy przetworniki – dwa główne i jeden pomocniczy. To znaczy tyle jest w jednej muszli, a nie w całych słuchawkach. Te główne zostały dokładnie opisane: są dynamiczne i tak samo jak w Focal Utopiach mają membrany z berylu. Ten nie jest jednak samoistny, tylko napylany na podłoże z tworzywa, prawdopodobnie z mylaru. Mniejszy przetwornik, o średnicy 23 mm, to nominalnie głośnik wysokotonowy, umieszczony w kielichowatym wgłębieniu na przodzie komory głośnikowej; umieszczony pod kątem, tak żeby dźwięk napływał od przodu. Na wprost kanału słuchowego znajduje się przetwornik szerokopasmowy, mający 40 mm średnicy, nawiązujący do wzmiankowanej technologii Ultrasona S-Logic. Umieszczono nad nim od strony ucha przegrodę akustyczną z kilkoma różnej wielkości otworami, dającymi specjalne rozpraszanie. Wysoce zagadkowy jest natomiast przetwornik trzeci, umieszczony powyżej głównego i też 40-milimetrowej średnicy. Jego specyfikacji technicznej poza rozmiarem nie podano, wiadomo natomiast (choć nie dam za to głowy), że jest skierowany przeciwnie, to znaczy na zewnątrz a nie do środka. Prawdopodobnie to on przede wszystkim sieje dźwiękiem poprzez te kanały na brzegach, ale tego także pewny nie jestem. Pewne natomiast jest, ponieważ wprost powiedziano, że ma wbudowany mechanizm opóźnienia i przekazuje dźwięk z przeciwnego kanału. Ma za zadanie tworzyć coś w rodzaju tła brzmieniowego, ze szczególnym uwzględnieniem tego, by dźwięk napływał także zza ucha. Sumarycznie ma to tworzyć naturalne pole dźwiękowe, nazwane przez twórców Acoustic Delay Chamber. To ono ma być zasadniczym remedium na kłopoty słuchawek – separujące kanały pole ósemkowe, powodujące granie w głowie.

Przećwiczmy to raz jeszcze. Z jednego rogu trójkąta, tego znajdującego się przed uchem, napływa dźwięk tweetera. Z drugiego, na wprost kanału słuchowego, dźwięk przetwornika szerokopasmowego, modelowany przegrodą S-Logic. Trzeci przetwornik, w rogu powyżej, tworzy coś w rodzaju nad tym wszystkim parasola akustycznego, po którym na podobieństwo deszczu spływa dźwięk z drugiego kanału – spływa ze śladowym opóźnieniem, jakby faktycznie miał dłuższą drogę, naśladując dwuuszne słyszenie oraz słyszenie twarzą (czyli z akustyczną przegrodą nosa). Idea tego wszystkiego jest przedstawiona na grafikach i łatwo dzięki nim ją załapać, natomiast sami twórcy podkreślają, że najważniejszym rezultatem jest unikanie wrażenia dźwięku w głowie. To zasadniczy mankament, nieodłączny od zwykłych słuchawek, powodujący u wielu osób natychmiastowy odruch odrazy. Osobiście nigdy tego nie doświadczyłem – nigdy nie musiałem ściągać słuchawek w następstwie grania w głowie – natomiast widziałem takie odruchy na własne oczy, nawet bardzo gwałtowne, tak więc to żadne bajki.

Pogawędziliśmy ździebko o niezwykłościach, a teraz pora na dowcip. Kable słuchawek to teren kiepskich dowcipów, na czele z uparcie powtarzanym – pożałowania godną jakością. Inny dowcip z tej antologii, to mnogość sposobów podpięcia. Trwają najwyraźniej jakieś zawody, która firma wymyśli jeszcze inne. Niektórzy uskuteczniają też dowcip ze skręcaniem albo za małą długością; i jest także dowcip sadystyczny, z podpinaniem do jednej muszli. Ale takiego jeszcze nie było:

Crosszone CZ-1 przychodzą z kablem odpiętym, tak więc podpiąć trzeba samemu. No to się biorę do roboty i wybałuszam w poszukiwaniu oznakowania, włącznie z użyciem na koniec lupy i świecenia latarką. Ani śladu oznaczeń… Dopiero potem doczytałem, że kabel można podpinać dowolnie, to znaczy orientacja prawo-lewo nie ma żadnego znaczenia. Jedynie same muszle są oznaczone, żeby tweeter zawsze był z przodu. No i faktycznie: jak nie podepniesz, tak samo będzie grało, a przy tym stereofonia zostaje zachowana – pojawi się jak najbardziej i z prawidłową orientacją kanałów, które przy odwrotnym podpięciu się nie zamieniają miejscami. Podczas porównań odniosłem wprawdzie wrażenie, że jedna orientacja gra mocniejszym nieco konturem, i raczej mi się nie zdawało, ale rzecz pozostaje do rozgryzienia przez przyszłych użytkowników. Sama scena natomiast kształtuje się identycznie niezależnie od stron podpięcia; i przyznać muszę, że to najlepszy znany mi dowcip związany ze słuchawkami. Niezależnie od tej niezwykłości ów pozbawiony orientacji kabel reklamują twórcy jako wysokiej jakości – z miedzi beztlenowej od profesjonalnego Ritz Electronics (30 lat doświadczeń). Ma łącznie osiem żył (2 x 4) ze strukturą przeciwzakłóceniową splotu. Jest lekki i elastyczny.

Słuchawki są całe czarne ze złotymi ozdobnikami: złotą obwiednią muszli, złotymi trzpieniami zawiasów i złotą oprawą tych pozornych przełączników na muszlach. Ogólnie są dużą rzeczą, dająca wrażenie solidności i posmak czegoś niezwykłego. Pakują je w solidne tekturowe pudło ekspedycyjne, w którym znajduje się pudło właściwe; jak same słuchawki czarne i z cienką też czarną obwolutą, na której widnieje ich zdjęcie. Pudło właściwe wyścielono ciemnopopielatym atłasem, a poza słuchawkami są w nim tylko dwa kable. Stacjonarny 3-metrowy zakończony dużym jackiem i krótszy, wycieczkowy, zakończony małym i opatrzony przejściówką. To wszystko kosztuje wspomniane czternaście tysięcy i pora wreszcie posłuchać, ale wpierw garść technicznych uściśleń. Dosłownie garstka, bo tyle wyjawiono. Impedancja wynosi 75 Ω a skuteczność 97 dB, co łączy się w co najmniej średnie zapotrzebowanie na moc wzmacniacza, toteż słabe się nie nadadzą. Waga i przetworniki były już omawiane, a jedyny znany poza tymi jeszcze parametr, to pasmo przenoszenia 20 Hz– 40 kHz.

Odsłuch

   Odsłuch zacząłem z komputerem, przetwornikiem Ayon Sigma i wzmacniaczem Ayon HA-3 – w odróżnieniu od czasu recenzji zaopatrzonym w lampy sterujące vintage Sylvania green label (rocznik 1969, cena $60 za parę.) Do porównań weszły konkurencyjne HiFiMAN HE-6 i Beyerdynamic T1 V2.

Rozpocznijmy od tego, że żadne z trzech nie grały ani trochę w głowie, niemniej różnice wyskoczyły pokaźne, nawet zupełnie zasadnicze. Wystartowałem od symfoniki, a konkretnie od IV części 29 Symfonii Mozarta (Allegro con spirito), wziętej ze zbioru Masters Tidala. Bo skoro najważniejsze wydaje się pole akustyczne, to wystartujmy od najbardziej obrazowego – dużego i wielogłosowego.

HE-6 zagrały najjaśniej i najprzenikliwiej. Wyjątkowo dobrze czuć było  ożywiające przestrzeń migotanie planktonu i najcieniej srebrzyły się w nich soprany. Srebrzyste nitki wysokich dźwięków smagały przestrzeń, by znikać w gęstej czerni tła o fakturze basowej. Ta ożywiona, rozwibrowana drobnymi detalami przestrzeń była duża i cała przed słuchaczem. Dość też wysoka i precyzyjnie pogłosami definiowana. Szybkie, głębokie granie z mocnym kontrastem czerń-srebro. Dźwięk żywy, angażujący realizmem i imponujący jakością, ale nieco przez te soprany męczący. Natomiast ani trochę w głowie.

Użyte następnie T1 pokazały zalety kabla Tonalium. Obraz brzmieniowy bardziej gęsty i bardziej dociążony, także ciemniejszy, głębszy i ze znacznie bardziej trójwymiarowymi sopranami. Żadnego niemal sopranowego srebra ani cienkości; najmniejszego nawet ukłucia czy jakiejś ostrzejszej krawędzi. Soprany dokładnie wtopione w pasmo, a równocześnie zero odczucia ich braku. Całe brzmienie niższe, też mimo różnic kontrastowe i bardziej muzykalne. (Tym T1 po nie wiem ilu godzinach chyba coś się otwarło, i to na wszystkie strony.) Tak samo jak u HE-6 dokładnie opisana okazała się przestrzeń, ale inną techniką. Nie na zasadzie, że każda fala dźwięków jakby na nowo ją odkrywała, w sopranowej migawce i echu na moment snopem dźwiękowego światła omiatając, tylko scena o charakterze trwałym, cały czas obecna i zdefiniowana. U HE-6 nieustannie definiował się tylko wszechobecny plankton i to on najbardziej przykuwał uwagę, a u T1 nie odgrywał większej roli, natomiast echo jakby przyklejone zostało do ścian w swej roli określenia. To przydawało odbiorowi bardziej trwałego podłoża, tworząc bardziej konkretne miejsce i poczucie w nim przebywania. A przy tym nie było to granie ani trochę męczące, tylko płynne, migotliwe i gęste. Też żywe i też szybkie, ale dodatkowo uprzestrzennione, nasycone, głębokie – że nic, tylko się wsłuchiwać. I znów bez śladu dźwięku w głowie.

Pora na tytułowe słuchawki i jednocześnie zdecydowanie najdroższe. Zakładamy je, puszczamy muzykę… – i momentalnie słyszymy trzy istotne różnice:

i) Crosszone grają dźwiękiem bardziej złożonym, wielogłosowym. Prezentacja w wykonaniu ich trzech przetworników na każdą muszlę z udziałem drugiego kanału bardzo dobrze zbiera się w całość, tworząc brzmieniowe pogrubienie i większą wielowarstwowość.

Ten sam symfoniczny materiał w wykonaniu HE-6 i T1 pojawia się bardziej jako chórek niż chór. Ale nie, cofam to porównanie. To było raczej jakby materiał w tamtych był grany przez kilkanaście instrumentów rozstawionych ze sporym dystansem w różnych miejscach na scenie, podczas gdy u Crosszone powstawała rozległa sfera szczelnie brzmieniowo wypełniona. Brzmienia zatem wyraźnie więcej i lepiej pokrywające obszar – obszar wyraźnie większy. Pomiędzy słuchaczem a ścianami pojawiło się więcej warstw brzmienia; brzmieniowa atmosfera stała grubsza i bardziej jednolita. Nie traciła na tym przejrzystość, natomiast zyskiwała przestrzeń. Wypełniała się naturalniej, poprawiała precyzję obrazowania i całościową wizualizację. A przede wszystkim gęstniała i stawała bardziej polifoniczna.

ii) Brzmienie – zarówno całościowe jak pojedyncze dźwięki – poprawia trójwymiarowość. Poprawia bardzo wyraźnie.

Tego można się było spodziewać, skoro sfera brzmieniowa zgęstniała i się pogrubiła, jednak tamto dotyczyło bardziej ilości, a w tym wypadku chodzi bardziej o jakość. O postać tego co wypełnia, a nie sumaryczną objętość. Bo same dźwięki także pęcznieją, a przy okazji stają się bardziej obłe i niosące więcej powietrza. Nie robią się jednak od tego lżejsze – przeciwnie, zyskują na masie, a zarazem słabiej definiują w sensie samego obrysu. Obrys u Crosszone przestaje odgrywać pierwszoplanową rolę; zastępuje go objętość i propagacja. Poszczególne dźwięki wyraźnie się rozszerzają i zmieniają charakter. Czuć ich masę i gęstość, ale z płaskawych wizerunków, do których objętość jest tylko pogłosowym dodatkiem, zmieniają się w brzmieniowe chmury, dla których przestrzenny, nie mający wyraźnych granic rozmiar jest tożsamy z istnieniem. To nie jest aż tak dosłowne, ale jeżeli chcieć to ubierać w słowa, to takich słów trzeba użyć. Relacje bliżej-dalej i cała brzmieniowa pojemność zyskują nową jakość; zostają zbudowane przede wszystkim z pulsacji ciśnień a nie z obrysów i płaszczyzn.

iii) Brzmienie staje się bardziej miękkie i o wiele bardziej łagodne. Nie znam słuchawek tak łatwych w odbiorze, może poza Fostex TR-50. Jakiekolwiek draśnięcia dźwiękiem, twardsza krawędź, cokolwiek kaleczącego – to jest zupełnie niemożliwe, dla tej muzyki to przeciwieństwo. Ale niech to was nie zmyli – to nie są brzmienia miałkie ani muzyczna papka dla bobasów. To granie potężne, przestrzenne, treściwe, obrazujące, sycące. Jedynie formę ma taką, że każda ostrość zostanie rozproszona, co wcale nie pogarsza zaangażowania i nie przeszkadza cieszyć się drobiazgowością szczegółów, sopranowymi wzlotami ani potęgą basu. To wszystko tam jest i formę ma bardziej niezwykłą, ponieważ wzorem prawdziwych dźwięków rozpraszane zostaje na większą objętość. A równocześnie, rzecz osobliwa, nie ma takiego poczucia holografii ani głębi scenicznej jak w bi-auralnych K1000. W to miejsce pojawia się nieustające poczucie większej kubatury i rozpraszania ostrości. To jest faktycznie granie większą sferą, tak jak obiecywali twórcy. Na odpowiednim materiale, mogącym dobrze to obrazować, okazuje się też, że stereofonia bardzo na tym zyskuje i na przykład stare nagrania Beatlesów przestają być upiornie rozbite na kanały.

Bardziej kameralny muzyczny surowiec oraz wokale ukazały ponadto, że HE-6 jak zawsze stawiają wykonawców najbliżej, a także z porównywanych zdecydowanie najbardziej podbarwiają dźwięk sopranami, przez co aktorzy są najmłodsi i z najdelikatniejszymi głosami. U T1 stawali nieznacznie dalej i byli nieco dojrzalsi, ale nie jakoś zdecydowanie; wyrażanie jednak tępiło się względem HE-6 ostrze sopranowej ofensywy, przyciemniając atmosferę i dając wrażenie głębszego, płynniejszego dźwięku. Najpłynniej natomiast, najdojrzalej, ale nie ciemniej niż u T1 grały Crosszone, które w odniesieniu do mniejszych składów podtrzymały to wszystko, co napisałem powyżej. Większą objętość sfery brzmieniowej, większą zdecydowanie brzmieniową obfitość, a nade wszystko wrażenie innej przestrzenności – wymagające odrobiny przywyknięcia, ale mocno działające i przywołujące naturalizm sceniczny. Obraz oferujący jedyne w swoim rodzaju zawieszanie trójwymiarowych dźwięków w trójwymiarowej przestrzeni. Wyraźnie także większą płynność i muzykalność, a już szczególnie łagodność. Wyłącznie giętkie linie, tylko sferyczne dźwięki. Najmniejszych nawet zgrzytów, draśnięć, zadziorów, piknięć. Pierwszy plan najdalszy, ale także dosyć bliski – i na nim nie widywani dotąd w takiej postaci u słuchawek wykonawcy. To trzeba samemu usłyszeć. I to usłyszeć warto.

Odsłuch cd.

   Z wygodnej do pisania lokacji przy komputerze przeniosłem się pod odtwarzacz, zmieniając wzmacniacz na Fostex HP-V8. Bo skoro jeszcze stoi, to po co zużywać lampy we własnym? I na kanwie tego wzmacniacza uwaga do przyszłych użytkowników Crosszone, którzy na pewno się znajdą. Słuchawki lubią, jak każde, wysoką kulturę brzmienia, ale szczególnie cenią przekaz szybki i detaliczny. Wprost przepadają za szczegółami, co mogłem zaobserwować już podczas pierwszego z nimi spotkania, gdy grały u Nautilusa z Accuphase DP-900. Precyzyjny i detaliczny sygnał doskonale pasuje do ich spotęgowanego przestrzennie i łagodnego stylu, tworząc idealną synergię. Oba źródła Ayona pasowały więc także, ale nie tylko źródła mają do odegrania rolę, ważne są także wzmacniacze. U Nautilusa wzmacniaczem był najwyższy przedwzmacniacz Accuphase, także rewelacyjnie pasujący, natomiast Fostex początkowo wzbudził mieszane uczucia. Bardzo dobrze grał z HE-6 i rewelacyjnie z T1, natomiast z Crosszone mi się nie tak do końca podobał. Za bardzo się dźwięk tłamsił i za bardzo rolował, nie chcąc rozwinąć skrzydeł. Spojrzałem na zestaw lamp i podejrzenie padło na sterujące Philips SQ. Te lampy same ładnie budują obłość dźwięków, ale może dwa grzyby… Włożyłem na ich miejsce Valvo E88CC – i bingo! – od razu zaskoczyło. Teraz Crosszone z Fostexem dawały popis brzmienia i warto było móc tego słuchać. Natomiast gdy teraz siedzę i mam to opisać, to czuję ciężar na barkach. Ten nowy wynalazek Japończyków gra do tego stopnia inaczej, że dobre opisanie jego nowej jakości, pozwalające czytelnikowi właściwie puścić w ruch wyobraźnię, ciąży mi a nie cieszy. Cieszyło samo słuchanie, ale przełożyć to na słowa… No nic, trzeba próbować.

Przede wszystkim niewiele się nie zmieniło względem sytuacji przy komputerze poza ogólnie wyższą jakością, w sporej mierze zapewne dyktowaną samym interkonektem. (Obecnie Sulek, wcześniej Tara Air1.) No i te sterujące Valvo naprawdę są rewelacyjne, a lampy 300B Sophia Classic nie aż tak wprawdzie wybitne jak Sophia Royal Princess, ale także wybitne. Poza tym CD-35 góruje słyszalnie nad Sigmą, lecz zogniskujmy uwagę na słuchawkach, bo one są bohaterem. No więc nic właściwie się nie zmieniło i grało to wciąż pod dyktando innej, obszerniejszej sfery dźwiękowej, niemniej teraz różnica między Crosszone a normalnymi słuchawkami okazała się jeszcze większa. Jeszcze dobitniej pokazywało się odmienne plasowanie dźwięku i inna jego forma. Lecz nade wszystko wzrosło zdystansowanie pod względem brzmieniowego bogactwa.

Powiem to może nie wprost, tylko w odniesieniu do rewelacyjnie przecież brzmiących T1. Kiedy zaczynało się odsłuch od nich, momentalnie ta świetność uderzała, budząc najwyższą satysfakcję. Wielka, holograficzna scena, piękny pogłos, głęboki, cienisty, żywy dźwięk. Znakomita zwartość i jednocześnie rozwartość pasma. Najmniejszego krzyku sopranowego, a piękne wysokie tony. Mocny, treściwy, trójwymiarowy bas i upajająca nad nim średnica. A zatem literalnie wszystko – i czegóż jeszcze pragnąć? No przecież duża scena, a na niej żywi wykonawcy, że jak to już nieraz pisałem, aż dreszcze na skórze od obecności innych ludzi. No więc co jeszcze? Czego ci brak, słuchawkowcu? – A teraz przywdziewamy Crosszone.

O kurczę! Ależ się wszystko zmultiplikowało! Jak pogrubiła sfera brzmieniowa i ilość w jej obrębie dźwięku! To na T1, to jakieś puste było, osamotnione, wyprane z otoczenia. Owszem, przestrzeń ożywała planktonem, chociaż nie tak jak u HE-6, ale teraz, na Crosszone, ta przestrzeń stała się gęsta samą sobą a nie zawiesiną drobin. Nie wiem jak to opisać. Bo jest całkowicie przejrzyście, a zarazem jak gdyby było widać zgęszczającą się przestrzeń. Głosy nie pojawiają się jak figury w pustce, tylko czuć ich zawieszenie w trójwymiarowym ośrodku wraz z trójwymiarowością ich samych. Nic to innego być nie może, jak dodatkowa ilość i nakładanie się głosów – tego dźwięku z dodatkowego przetwornika, przekazującego sygnał z drugiego kanału. To trzeci przetwornik i drugi kanał zamieniają przestrzeń z pustyni w gęstą sferę, a dźwięki z płaskich w przestrzenne. W efekcie wszystko się bardziej ożywia, powstają liczne nowe relacje, medium gęstnieje, zaznacza swą obecność, pozwala dokładniej szacować odległości i rozmiar samych dźwięków. Efekt jest taki, że kiedy przejść z Crosszone na T1, to coś jakby oglądać ten sam pokój po wyniesieniu wszystkich mebli. Przekaz zostaje w dużej mierze wyssany, robi się pusto, goło. To ma pewną zaletę – dźwięki pierwszoplanowe bardziej się narzucają, tak samo jak w pustym pokoju narzuca samotny przedmiot. Stają się destylatem istnienia, samotną oczywistością wyzbytą konkurencji. Można dzięki temu bardziej przeżywać pojedynczego wykonawcę lub dźwięk spod fortepianowego klawisza. Jednakże w sensie informacyjnego bogactwa, opisowych relacji przestrzennych, dosłownej trójwymiarowości wszystkiego, intensyfikacji ośrodka – to normalne od normalnych słuchawek jest zubożeniem, wyjałowieniem, kastracją.

W grę wchodzi jeszcze jeden czynnik – sposób samego nagrania. W zależności od płyty styl Crosszone CZ-1 sprawdza się raz lepiej, raz gorzej. Czasami ich brzmieniowa złożoność, generowana przemyślaną sztuczką techniczną, realizuje się bez zarzutu i są po prostu lepsze, a czasami ta oszczędniejsza forma jednego przetwornika potrafi je dogonić i wówczas od indywidualnych preferencji zależeć będzie, czy wybierzecie formę złożoną, bardziej kładącą akcent na przestrzeń, czy bardziej ascetyczną, skupioną na wykonawcy. – Wybrać danie jednosmakowe, czy postawić na wielosmakowość? Odpowiedź nie zawsze jest oczywista. Nie ulega natomiast kwestii, że pod względem dokładności obrazowania przestrzeni z Crosszone mogą się równać zwykłe słuchawki jedynie w nagraniach binauralnych. Tych też użyłem, chcąc sprawdzić jak wynalazek Japończyków sprawdzi się w ich przypadku. Podejrzewałem, że może być katastrofa, ale nie, poradziły sobie bez zająknienia. Niemniej w takich nagraniach nic nie zyskiwały, a słuchawki normalne przeciwnie; tak więc tu walka była już wyrównana, mimo że dźwięk z Crosszone wciąż pozostawał bardziej informacyjnie zgęszczony. Jednakże zwykłe słuchawki też zaczynały modelować sferycznie, zrównując się co do szans; szczególnie że to one miały przewagę skupiania słuchacza na pojedynczych osobach i dźwiękach.

Przy tej okazji jedna uwaga. Dzięki nagraniom binauralnym udało mi się znaleźć utwory lepiej brzmiące w trybie PCM-DSD na CD-35 niż normalny tryb odtwarzania Nie całe płyty, ale pojedyncze nagrania. Szczególnie takie solowe – sam wokal i gitara. Doskonała jakość nagrań plus to binauralne modelowanie pozwalało PCM-DSD nareszcie się wykazać, a przy tym na dokładnie tej samej zasadzie, na jakiej zwykłe słuchawki podobały mi się czasami bardziej od Crosszone – zasadzie mocniejszej ekspozycji tego co pierwszoplanowe.

W odniesieniu do poszczególnych płyt trzeba wyraźnie zaznaczyć, że w zależności od sposobu nagrywania (nie wiem jakiego, nie jestem nagraniowcem) na jednych Crosszone definiowały wykonawców i dźwięki lepiej aniżeli na innych, przydając im większej jednoznaczności. Poza tym doszedłem do wniosku, że ten budujący złożoność przestrzenną trzeci przetwornik ma górę pasma odciętą, toteż jego sferyczne pogrubianie nie dotyczy sopranów. To czysty domysł, może się mylę, ale takie odniosłem wrażenie. Nie zmienia to jednak faktu, że bardziej jednoznaczne od reszty pasma soprany w Crosszone są znakomitej jakości – ilościowo obfite i potrafiące wykonać swoją robotę, z zaistnieniem na czele.

To samo dotyczy basu, który nie jest wprawdzie tak jednoznaczny, ale za to wyjątkowo przestrzenny i zróżnicowany akustycznie. No i potrafi zagrzmieć, a to przyjemnościowa podstawa; w tym wypadku wzmacniana zdolnością propagacji w bezkresną, przemieniającą się w tło dal. Co do ludzkich głosów, to z nimi miałem największy kłopot. Przy przechodzeniu na zwykłe słuchawki podobała mi się ich większa jednoznaczność i styl, do którego przez lata przywykłem; szczególnie utrwalony w dobrze pamiętanych nagraniach. Jednakże w tym samym momencie czułem, że głosy te okradziono z informacji przestrzennej i stały się uproszczone. Spłaszczone, co tu dużo mówić. W nie mniejszym stopniu czuć było, że cały ambience się zredukował, i to bardzo wyraźnie. Wolisz organy w pustych ścianach, czy w barokowym kościele, ze wszystkimi ozdobnikami? To nie jest dobre porównanie, ale coś z prawdy o tym niesie. Aha – i rock wypadł bardzo ciekawie, tak w stylu prawdziwego koncertu.

Podsumowanie

   Jeszcze nie miałem do czynienia z tak osobliwymi słuchawkami, a miałem z wieloma odbiegającymi od normy. Są jedyne w swoim rodzaju, co słychać od pierwszych sekund. Ich niecodzienny, mający zapewnić większą naturalność styl bardzo mi odpowiadał i z chęcią zostałbym posiadaczem, ale możliwe, że wielu osobom nie przypadnie do gustu. Tego trzeba samemu spróbować, jak łyżew czy jazdy na rowerze. Dopóki nie spróbujesz, to nic nie będziesz wiedział. Tego się nie da opisać, przynajmniej ja nie potrafię. Można jedynie zauważyć, że sfera dźwiękowa się rozdyma i zarówno przestrzenne relacje jak i same dźwięki zmieniają postać. Równocześnie lawinowo narasta ilość informacji i komasacja brzmieniowych działań, a kolejnym wyróżnikiem jest złagodzenie wszelkich ostrości, na skutek ich przemiany w formy bardziej objętościowe. Mimo redukcji pikanterii ani trochę nie staje się nudno ni mdło. Przeciwnie, wzrasta zainteresowani przekazem, a potem, gdy do tego przywyknąć, zwykłe słuchawki wydają się zbyt ostre i w treści zbyt ubogie. Ich muzyka przypomina bardziej to co masz na talerzu, a nie to co widać w pejzażu. A czy ktoś woli przed nosem sztukamięs, czy widok Morskiego Oka, to mnie nic już do tego, choć można słusznie zauważyć, że tym porównaniem upraszczam. Zwykłe słuchawki też mogą grać artystycznie, a takie Grado GS-1000 bez żadnych sztuczek technicznych też potrafiły przywołać niezwykłe stany ducha w oparciu o samą przestrzeń. Każda wysokiej klasy słuchawka potrafi wprawiać miłośnika muzyki w stany egzaltacji duchowej, ale u Crosszone CZ-1 impuls do tego dreszczu ma wysoce odmienną formę – i to naprawdę jest coś nowego. Poza tym nowy wynalazek z Japonii jest wygodny, nietuzinkowo wygląda i ma mocne zaplecze techniczne. Szczególny kąsek dla koneserów, rzecz z pogranicza sensacji. A przy okazji remedium na tradycyjne granie w głowie, którego tu nie doświadczysz, nie ma takiej obawy. Rzecz wypada zatem zachęcająco – wygoda, wykonanie, uroda brzmienia, niezwykłość – i tylko ta cena odstrasza; mur do przeskoczenia jedynie przez najzamożniejszych.

 

W punktach:

Zalety

• Niespotykanie przestrzenne, wyjątkowo obfite brzmienie.
• Oba kanały stereofoniczne w każdym uchu.
• W efekcie lepsze oddanie relacji odległości i przede wszystkim zawieszanie trójwymiarowych dźwięków w trójwymiarowej przestrzeni.
• Żadnego dźwięku w głowie.
• Nie mająca odpowiednika intensyfikacja obecności w muzyce medium.
• Jednocześnie pełna przejrzystość.
• Bardzo dobre zszycie brzmienia sześciu łącznie przetworników.
• Rewelacyjna stereofonia.
• Można słuchać wyjątkowo głośno.
• Przekaz całkowicie uwolniony z ostrości.
• A jednocześnie obfity sopranowo.
• Szczególna postać wokali, jedyna w swoim rodzaju.
• Mocny, obfity i niespotykanie przestrzenny bas.
• Potrafią zagrzmieć.
• Wprasowanie szczegółów i połyskliwości w muzykę.
• I w ogóle niezwykła muzykalność.
• Jak w Króliku Rogerze – dźwięki-animki zostają napompowane. (Kto wrobił Królika Rogera?)
• W porównaniu inne słuchawki wydają się uboższe brzmieniowo.
• Żadnej nachalności, agresji – jednocześnie pełne zaangażowanie słuchacza.
• Pełna otwartość brzmienia.
• Innowacyjne.
• Zaawansowane technicznie.
• Trzy przetworniki w każdej muszli.
• Membrany z berylu.
• Nawiązanie do technologii S-Logic.
• Wygodne.
• Ciekawa konstrukcja pałąka.
• Porządny kabel, nie wymagający uwagi przy podpinaniu. (Teoretycznie.)
• Dwa kable w komplecie.
• Wyróżniający wygląd.
• Made in Japan
• Polski dystrybutor.

 

Wady i zastrzeżenia

• Dźwięk specyficzny, wysoce odmienny od tradycyjnej prezentacji słuchawkowej.
• Mniejszy nacisk na intymną bliskość niż oddanie przestrzeni.
• Wymagają detalicznego źródła.
• Spore zapotrzebowanie na moc.
• Tylko pozornie zamknięte.
• Nieznany dotąd producent.
• Duże.
• Drogie.

 Słuchawki Crosszone CZ-1 testu dostarczyła firma:

 

 

Dane techniczne Crosszone CZ-1:

• Słuchawki dynamiczne, wokółuszne.
• Trzy przetworniki w każdej muszli.
• Pasmo przenoszenia: 20 Hz–40 kHz.
• Skuteczność: 97 dB.
• Impedancja: 75 Ω.
• Waga: 485 g.
• Kable 3,0 i 1,5 m.
• Cena: 14 000 PLN.

 

System:

• Źródła: PC, Ayon CD-35.
• Przetwornik: Ayon Sigma.
• Wzmacniacze słuchawkowe: Ayon HA-3, Fostex HP-V8.
• Słuchawki: Beyerdynamic T1 V2 (kabel Tonalium Audio), Crosszone CZ-1, HiFiMAN HE-6.
• Interkonekty: Sulek Audio RCA, Tara Labs Air1.
• Kabel USB: ifi Gemini + iUSB3.0.
• Kable zasilające: Acoustic Revive Triple C, Acoustic Zen Gargantua II, Harmonix X-DC350M2R.